Hoe kun je je schroom om te praten over seksueel grensoverschrijdend gedrag écht overwinnen? En hoe neem je een duidelijk standpunt in wanneer er sprake is van seksueel misbruik of partnergeweld?
Seksueel grensoverschrijdend
Uit de monitor Seksuele gezondheid 2017 van kenniscentrum Rutgers, blijkt dat Nederlanders genieten van seks, maar dat er nog veel tegen de wil gebeurt. Ruim de helft van de ondervraagde vrouwen en negentien procent van de mannen heeft wel eens seksueel grensoverschrijdend gedrag, variërend van verkrachting tot zoenen en seksuele aanrakingen, meegemaakt.
Partnergeweld
Maar niet alleen seksueel grensoverschrijdend gedrag komt relatief vaak voor, ook partnergeweld is een hardnekkig probleem. Uit het gisteren gepresenteerde Atria-onderzoek Welk geweld telt? Opvattingen van Nederlanders over partnergeweld blijkt dat één op de twee Nederlanders iemand kent die te maken heeft gehad met partnergeweld. Net zoals bij de #MeToo-discussie zie je dat de grenzen diffuus zijn. En dit zien we bevestigd in het onderzoek van kennisinstituut Atria. Daaruit blijkt dat bijna alle Nederlanders (negentig procent) het erover eens zijn dat geweld binnen een relatie onaanvaardbaar is. Echter, respondenten die concrete situaties voorgelegd krijgen, verschuiven hun grenzen. Uiteindelijk vindt 29 procent het gebruik van geweld tegen de partner onder bepaalde omstandigheden acceptabel.
Overstijg de incidentenpolitiek
Seksueel geweld en partnergeweld zijn van alle tijden. De aandacht ervoor en het verdwijnen ervan ook. Daarom is het belangrijk dat we als samenleving inzetten op het normaliseren van het gesprek erover. Ik pleit voor een gedeeld normatief kader waarin professionals, vrijwilligers, ouders en andere burgers het gesprek hierover aangaan en ook stelling durven nemen. Een gedeeld en meer objectief normatief kader kan helpen bij het voeren van een open gesprek waarin je niet de mens veroordeelt, maar inzoomt op zijn/haar gedrag. Mijn advies aan professionals is dan ook: houd moreel beraad met collega’s. Voor iedereen in de samenleving geldt: overstijg de incidentenpolitiek en praat er gewoon over.
Bagatelliseren of overreageren
Door je eigen normen en waarden over seksualiteit is het lastig om seksueel gedrag zo objectief mogelijk te duiden. Er überhaupt over praten, kan al lastig zijn. Dat geldt zowel voor professionals als voor andere burgers. Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn de reacties vaak twee uitersten: bagatelliseren of overreageren. Wees je daarvan bewust.
Mentaliteitsverandering
Maar belangrijker nog is het voorkómen van grensoverschrijdend gedrag. Door het gesprek thuis of in de klas aan te gaan kun je bijvoorbeeld het ‘normale’ van vrouwonvriendelijk taalgebruik in rapteksten bespreken én parallel daaraan de diepgewortelde ideeën over man/vrouwverhoudingen. Dat is nodig om uiteindelijk een mentaliteitsverandering teweeg te brengen.
Neem een standpunt in
Maar zo ver lijken we nog niet te zijn. Er zijn professionals die vinden dat seksueel gedrag subjectief is en je er dus niks van mag vinden. Met zo’n standpunt sla je de discussie dood. Bij seksuele grensoverschrijding en/of partnergeweld is het wel degelijk belangrijk een standpunt in te nemen.
Methodieken
Hoe doe je dat dan? Er zijn verschillende methodieken ontwikkeld met een normatief kader die je kunnen helpen om het gesprek aan te gaan. Zo is er het Sensoa Vlaggensysteem waarmee je seksueel gedrag van jongeren kunt duiden, bespreekbaar maken en beoordelen, en in lijn hiervan adequaat kunt handelen. Voor de preventie en aanpak van (ex-)partnergeweld heeft Movisie de methodiek RelatieWijs ontwikkeld, waarbij ook een normatief kader wordt gehanteerd.
Kristin Janssens is senior adviseur huiselijk seksueel geweld bij Movisie.
