In de vorige gastblog vertelde ziekenverzorgdende Nella Terpstra over de bijzondere band die ze met één van haar patiënten opbouwde >>

Binnen het debat over de ouderenzorg is er buitensporig veel aandacht voor kostenreductie. Het gaat dan, in medische termen, over curatie. Ofwel ouderen die al ziek zijn en nog kunnen genezen. En op welke wijze we de zorg voor deze groep goedkoper kunnen organiseren. Ook Henk Kamp komt met al zijn goede bedoelingen niet los van het frame van kostenreductie. Hiermee doet het debat geen recht aan het belang van de ouderen zelf.

Vrijwel geen budget voor welzijn

Ook het beleid van overheden wordt gedomineerd door de wens zorgkosten terug te dringen. Activiteiten vanuit de welzijnssector worden hierbij als ondergeschikt gezien. Beschikbare budgetten worden vooral voor zorg ingezet en veel minder voor welzijnsactiviteiten. Daarbij wordt welzijn instrumenteel benaderd, als interventie ter voorkoming van zorgkosten. Daarom investeren we wel in cursussen valpreventie (vooral blijven doen, trouwens), maar niet in een avondje naar de bioscoop. Terwijl het dikwijls de vraag is waarmee iemands welzijn meer gediend is. In de woorden van een oudere zelf: ‘Ik ben liever ziek en gelukkig, dan gezond en ongelukkig’.

Symptoombestrijding

Wat we zien, is dat door de nadruk op zorg(kosten) de ambitie van de ouderenzorg niet veel verder dreigt te komen dan symptoombestrijding. We krijgen een oudere in het vizier als er problemen zijn, als het zelfstandig wonen echt niet meer gaat. Hier lijkt een dieper cultuuraspect onder te liggen: we willen niet zien dat mensen lijden. Pas als het zichtbaar wordt, gaan we er geld voor uittrekken. Maar het welzijn van mensen is vaak al eerder ernstig in het geding. Eenzaamheid bijvoorbeeld zien we als zorgelijk, omdat blijkt dat eenzame mensen minder gezond en minder oud worden. Alsof eenzaamheid in zichzelf geen probleem is, maar enkel relevant is als voorspellende factor voor zorgkosten. Zo reduceren we welzijn van twee kanten tot louter een economische waarde.

Kind van de rekening

De aandacht zou echter gericht moeten zijn op het welzijn van ouderen – ook als ze niet ziek zijn. Wat heeft een mens eraan als zijn levensverwachting toeneemt, maar zijn welzijn het kind van de rekening is? Zorg is aan zet aan het einde van het kwetsbaarheidsproces, terwijl juist de fase waarin kwetsbaarheid opdoemt om ondersteuning vraagt. Wanneer het dagelijks leven langzaam zijn vanzelfsprekendheid verliest, gun je een mens dat hij er niet alleen voor hoeft te staan om hier het hoofd aan te bieden. Daar valt de werkelijke winst in de ouderenzorg te behalen.

Welzijn als doel

Welzijn is als doel van ouderenzorg op zichzelf belangrijk, ook als het niet leidt tot kostenbesparing binnen de zorg. We zouden zelfs willen stellen dat welzijn/welbevinden altijd het doel van beleid moet zijn en zorg ‘slechts’ het middel.

Vervuld leven

Uitgaan van wat voor mensen waardevol is, wat bijdraagt aan hun welzijn. Zo kan je, naast het  inzetten van thuiszorg, ook investeren in activiteiten die bijdragen aan het welbevinden, zoals sportclub, bioscoopbezoek. Niet omdat dit zorgkosten bespaart, maar omdat mensen er gelukkig van worden en het bijdraagt aan een vervuld leven.

Waar worden mensen gelukkig van?

Kortom: vraag eerst waar mensen gelukkig van worden, en ondersteun dat. Van zorg alleen worden mensen namelijk niet gelukkig, van activiteiten gericht op het verhogen van welzijn wel. En met een beetje mazzel bezuinig je nog op zorgkosten ook.

Miesjel Spruit is Beleidsadviseur Ouderen bij Sterker sociaal werk in Nijmegen. Hij schreef deze blog samen met zijn collega’s Isolde Driessen en Pamela Besselink (beiden projectleider Onderzoek en ontwikkeling).