Onlangs verscheen de reader ‘Samenhang in het sociaal domein’, van mijn collega’s van K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd. Nu ik gedetacheerd ben als beleidsmedewerker bij de gemeente Dordrecht, is de kern van de reader mij uit het hart gegrepen. Ik merk uit eigen ervaring dat gemeenten, instellingen en professionals worstelen met hun opdracht. Gezien de omvang en complexiteit van de transities is dat begrijpelijk, maar dat betekent tegelijkertijd dat we nu moeten handelen.

Waar gaat het nu om? Vanaf 2015 gaat er veel veranderen. Zo wordt de jeugdzorg overgeheveld naar gemeenten. Dat vereist een andere werkwijze, zo betogen mijn collega’s in hun rapport. Zij pleiten voor meer efficiency, nadruk op preventie, meer zelfredzaamheid en participatie van de burger en – indien nodig- zoveel mogelijk ondersteuning of hulpverlening dicht bij huis. En dat alles tegen fors lagere kosten, want er moet wel worden bezuinigd.

Hoe ziet dat er in de praktijk uit? Neem nu Saskia, moeder van twee kinderen. Zij raakte betrokken bij een auto-ongeluk waardoor ze minder valide is geworden. Door haar beperkingen kon zij haar oude baan niet meer behouden. Daarnaast waren aanpassingen in haar huis nodig, zodat zij zelfstandig kon blijven wonen. Saskia belandde in de bijstand en had extramurale begeleiding nodig. Haar zoon vertoont gedragsproblemen en haar dochter volgt speciaal onderwijs vanwege haar licht verstandelijke beperking. Op zich is er veel zorg en ondersteuning geregeld voor dit gezin. Maar is er ook voldoende vroegtijdig gedacht aan het stimuleren van de zelfredzaamheid van haar gezin? Door haar te leren hoe zij de opvoeding met haar beperking kan combineren? En de hulp in kan roepen van haar omgeving? Beter voorkomen dan genezen, toch?

Dit voorbeeld wijst erop dat professionals in het sociale domein kritischer hun werkwijze tegen het licht moeten houden. De transities op zich vereisen al een andere werkwijze, maar die is logischerwijs nog geen automatisme. Om professionals er aan te laten wennen, moeten gemeenten en instellingen wel de juiste randvoorwaarden scheppen. Door professionals in het sociale domein bijvoorbeeld op te leiden tot generalisten met een brede blik. En door meer ruimte voor intervisie en coaching te bieden. In ieder geval niet door ze te beslasten met sterk verkokerde regelgeving of rigide procedures en protocollen.

Met een gedeelde maatschappelijke agenda en dito uitvoering zijn we al een heel eind op de goede weg. Als gemeenten en professionals precies weten wat ze van elkaar kunnen verwachten op het gebied van werk en inkomen, Wmo, jeugd, onderwijs en wijkgericht werken, dan kunnen de transities pas echt succesvol in de praktijk worden gebracht.

Zo ver is het nog niet. Maar het is wel hoog tijd dat gemeenten en professionals concrete stappen gaan zetten richting de transities en nieuwe werkwijzen. Beloon als gemeente of baas eens een professional die out of the box denkt, die rigide regelgeving doelbewust omzeilt om de ondersteuning te verbeteren. Die zelf initiatief neemt en net iets verder gaat dan strikt van hem of haar wordt verwacht. Werk hem als gemeente niet tegen, maar kijk juist naar de resultaten en niet naar de uren en euro’s.

Zou Saskia sneller en vooral beter zijn geholpen als professionals naast praktische hulpverlening ook haar sociale netwerk hadden gemobiliseerd? Was deze werkwijze op termijn niet goedkoper en vooral effectiever geweest? Ik ben ervan overtuigd. Uiteindelijk doen wij als beleidsmakers en – uitvoerders het niet voor onszelf, maar voor de cliënt en een betere maatschappij. Noem mij idealistisch, maar echt, het kan. Zolang we het samen doen.

Jolet Swagers, proces- en project(bege)leider en werkt voor K2 Next Generation met gemeenten en jeugd(zorg)instellingen aan de versterking van de jeugd en het brede sociale domein. Daarnaast is zij inzetbaar als onderzoeker. Momenteel is zij bij de gemeente Dordrecht gedetacheerd als interim beleidsadviseur.