Afgelopen week sprak ik Simone, een jonge vrouw die haar opleiding bijna heeft afgerond. Haar leerpad is een bumpy road. Haar onbegrepen gedrag leidde al op jonge leeftijd tot uitval. Zelf had ze het vooral als uitstoting ervaren. Dat een combinatie van hoogbegaafdheid en een van de vele vormen van autisme de onderliggende oorzaak is, begrijpt ze pas sinds een aantal jaar. Een bij haar passende manier vinden om te leren, kostte haar de nodige jaren, tranen en een paar flinke depressies. Maar nu is ze klaar voor de wereld, met haar 25 jaar ligt de toekomst open.

Het echt werk

Ik sprak ook met Dennis, 42 jaar, die zichzelf na een jarenlange verslaving aan z’n eigen haren uit de put heeft getrokken. Zijn broer en een buurvrouw gaven hem een final warning en die heeft hem echt wakker geschud. Via herstelacademie en dagbesteding heeft hij de afgelopen jaren zijn eigen kracht hervonden. Dennis is nu toe aan wat hij noemt ‘het echte werk’.

Kracht

Simone en Dennis hadden beiden een coach die hun bij hun stappen richting werk ondersteunt. En ze waren zich bewust van de weinige kansen die ze voor de coronacrisis al hadden, met hun geschiedenissen. Maar wel vol van kracht en hoop.

Wachten

Nu zijn beiden zeer pessimistisch gestemd over hun kansen. ‘Ik kan nu gewoon weer achteraan sluiten, er zijn minstens 300.000 wachtenden voor mij’, zei Dennis. ‘Natuurlijk gaan ze mij niet nemen.’ Simone heeft de afgelopen drie maanden, tijdens de coronacrisis, alle zeilen bij moeten zetten om niet in een gat van isolement te vallen. Van haar begeleider heeft ze te horen gekregen ‘dat werkgevers op dit moment wel andere dingen aan hun hoofd hebben dan zich open stellen voor iemand met zo’n ingewikkeld profiel, die al zo oud is en geen werkervaring heeft’. De benodigde ondersteuning en aanpassingen met bijpassende financiering zijn voorhanden. Maar zijn er ook plekken, of moeten Simone en Dennis inderdaad achteraan aansluiten?

Verlangens

Zoals hen zijn er velen. Vele verhalen en vele verlangens. Afgelopen half jaar zijn er diverse  evaluaties uitgekomen rondom de wijze waarop we mensen ondersteunen in werk. En de algemene teneur kunnen we samenvatten onder de noemer ‘ondanks goede bedoelingen niet gelukt’. Grote groepen mensen zijn langdurig en structureel uitgesloten. Met zeer negatieve effecten op mensen zelf, maar ook op de maatschappij en de economie. Mensen worden, dat weten we inmiddels uit veel onderzoek zeker, echt gelukkiger, socialer en gezonder van werk.

Aandacht

We hebben de huidige situatie de exclusieve arbeidsmarkt genoemd; meedoen daaraan is een exclusief recht dat velen gelukkig bereiken, maar waarvan ook velen verstoken blijven. En met de nieuwe golf werkzoekenden zullen de kansen nog kleiner worden. Laten we in het herstel van de coronacrisis samen oplopen met het anders kijken naar werk. Laten we zoeken naar andere voorwaarden, andere vormen van werk, andere definities wellicht, zodat Dennis en Simone er wel bij horen. Laten we nu eindelijk eens werk maken van een werkelijk inclusieve arbeidsmarkt, door waardevol werken vorm te geven. En vooral, laten we voorkomen dat alle aandacht en geld uitgaat naar de nieuwkomers, terwijl we oudgedienden vergeten. Iedereen heeft aandacht nodig, juist nu! Want achteraan aansluiten, dat wil toch niemand?

Marjet van Houten is expert Participatie bij Movisie