Sociaal werkers generaliseren: ze bewegen zich binnen het sociaal domein op verschillende, vaak complexe, thema’s. Divers als deze vraagstukken zijn, zo ook de doelgroepen waarmee gewerkt wordt. Veel van die groepen hebben dagelijks te maken met stress. Voor de sociaal professional is het een zoektocht hoe hiermee om te gaan. Een uitgangspunt dat niet aan trends onderhevig is. Al meer dan een decennium wordt de invloed van een stressvol leven op het denken en doen van mensen onderkend. Lang voordat de term ‘stress-sensitieve dienstverlening’ gemeengoed werd, waren het de sociaal werkers die in de praktijk op zoek gingen naar de beste manier om om te gaan met cliënten en inwoners die verwikkeld waren in een langdurig stressvol bestaan.

Stress-sensitieve benadering zonder te generaliseren

Inmiddels weten wij samen meer over stress, wat het met mensen doet en hoe wij hier rekening mee kunnen houden in onze dienstverlening. Een stress-sensitieve benadering is effectief bij mensen die te maken hebben met chronische stress. Niet alleen mensen die in armoede en schulden leven; ook mensen met een lichamelijke, psychische of verstandelijke beperking. Mensen met een chronische ziekte, mantelzorgers, statushouders, slachtoffers van huiselijk geweld. Mensen die een ernstig life event hebben meegemaakt, laaggeletterden, alleenstaande ouders, mensen met een trauma. Al deze groepen hebben een verhoogd risico op chronische stress en zijn gebaat bij een stress-sensitieve dienstverlening. Mooi daarom dat de benodigde kennis en vaardigheden steeds meer voor handen zijn, ook voor sociaal werkers. Echter blijft het van belang rekening te houden met de verschillen tussen de doelgroepen en tussen individuen onderling.

Niet generaliseren

Stress-sensitieve dienstverlening biedt handvatten die voor meerdere doelgroepen van waarde zijn. Toch kunnen we de problematiek van de inwoner met stress niet zo generaliseren dat er een uniforme aanpak ontstaat. De benodigde specifieke kennis verschilt wanneer we werken met vluchtelingen, slachtoffers van geweld en mensen met een beperking. Zij, en vele doelgroepen met hen, hebben te maken met stress, maar de oorzaak van die stress verschilt. Evenals de invloed hier als sociaal professional iets aan te doen. De echte generalist weet dat er gevaar schuilt in generalisatie. Naast kennis en vaardigheden zijn verbindingen nodig met ketenpartners die stress op een andere manier zien.

Sociaal domein versus ggz

Onze samenleving vraagt om een betere verbinding tussen het sociaal domein en de ggz. Dat dit een zoektocht is, zien we onder andere terug in de theorie rondom stress. Waar we binnen het sociaal domein het begrip chronische stress benaderen met oplossingen in onze dienstverlening, zien psychiaters en psychologen deze term gelinkt aan traumaproblematiek en dus een behandeling. Op het moment dat je op zoek gaat naar de juiste interventies voor een inwoner maakt dit een behoorlijk verschil. Voor de ggz zal stress-sensitieve dienstverlening onvoldoende rekening houden met de gevolgen van chronische stress. Wanneer je chronische stress vanuit de traumatheorie benadert, heeft zij daar gelijk in. Vanuit het perspectief van de sociaal professionals sluit stress-sensitieve dienstverlening goed aan en helpt het met het behalen van de doelen met kwetsbare mensen. Ook zij hebben gelijk.

Verschillende zienswijzen zijn nodig

Beide groepen zijn juist in hun benadering van stress. Verschillende zienswijzen zijn nodig want de context waarbinnen de inwoner met chronische stress zich beweegt is complex. De verschillende spelers in het professionele veld benaderen dit vraagstuk, en andere vraagstukken, vanuit de eigen expertise. Daarom doen we het goed wanneer we elkaar kennen en verbinden. Wanneer we aandacht blijven houden voor het individu binnen de doelgroep en de beste aanpak voor een specifieke situatie in plaats van te generaliseren. De generalist biedt maatwerk aan de inwoner met stress juist vanuit zijn brede blik. En dat is altijd stress-sensitief!

Crystal Ziel is interim manager in het sociaal domein en specialist stress-sensitief werken.