‘Wil je alsjeblieft niet tegen mijn familie zeggen dat ik de weg naar huis niet meer weet? Want dan gaan ze de sloten vervangen…’

‘Is het donderdag vandaag? Of had ik dat al gevraagd?’

‘Nee hoor, mijn vrouw is nog niet overleden.’

Vergeten. Een belangrijk en pijnlijk aspect van dementie. De grip kwijtraken op gedachten en herinneringen. Niet meer op je geheugen kunnen vertrouwen, soms ook wel, maar vaak ook niet. Mensen met dementie hoorde ik het vaak vergelijken met nevel. Een waas. Mistig. Het niet meer helemaal scherp hebben. Of zelfs hélemaal niet scherp. Pijnlijk, voor de persoon zelf, maar ook voor diens naasten.

Ons brein is geniaal

Enkele jaren geleden verscheen het boek Het geheugenpaleis van Joshua Foer. Een boek waarin hij uitlegt hoe creatief en geniaal ons brein is. Ons brein is een paleis met allerlei kamers, vakjes en hokjes. Foer leunt – onbewust – op het gedachtegoed van kerkvader-filosoof Augustinus. Hij prijst zichzelf in een van zijn werken gelukkig met ‘het enorme paleis van zijn geheugen’ (aula ingenti memoriae meae). In ons brein ligt ons verleden opgeslagen – het verleden met fijne en minder fijne momenten. Ons brein stelt ons in staat de wereld om ons heen te begrijpen en onze plek op de wereld in te nemen. Stel je voor dat je morgenochtend wakker wordt en niet meer weet wie je bent en waar je bent!

Niet vergeten

Er zijn veel dingen die je graag wílt onthouden. Onvergetelijke momenten waarop het leven zich in z’n schoonheid aan je manifesteerde. Er zijn ook momenten die je graag zou wíllen vergeten – maar wat niet lukt omdat pijnlijke herinneringen als krakers intrek nemen in een van de kamers van je brein. Hoe dan ook, als je geheugen je in de steek laat, verlies je grip, controle, overzicht. Zoals iemand met de-mentie vertelde: ‘Ik heb ruzie in mijn hoofd.’

Menselijk

Toch is dit niet het hele verhaal – helderheid en wazigheid wisselen elkaar af en lopen door elkaar. Dat geldt voor mij ook – soms moet ik ’s ochtends ook even nadenken over welke dag het is of duurt het iets langer eer ik op een naam van iemand kom. Erg? Welnee. Vergissen is menselijk, vergeten ook. Wel kunnen we elkaar bij staan. Laten we er alles aan doen om herinneringen levend te houden. Om mensen met kleine geheugensteuntjes bij te staan. Niet voorzeggen, maar helpen herinneren. Niet invullen, maar omarmen. Niet vergeten, maar bijstaan. Niet het verleden ontkennen, maar koesteren. Help me herinneren!

Jeugdsentiment

Hoe? Foto’s uit een grijs verleden bekijken. Herinneringen levend houden. Muziek uit iemands jeugd. De geur van vroeger. Jeugdsentiment. Corner stones uit het leven markeren. We dragen het verleden met ons mee – vroeger is nu en ook nu wordt eenmaal vroeger. Elke keer raakt het me weer als ik zie dat activiteitenbegeleiders en vrijwilligers in ontmoetingscentra, buurthuizen, Alzheimer Cafés mensen met dementie helpen herinneren, helpen onthouden, helpen helderheid te creëren. Een mooi voorbeeld daarvan is een casemanager die de moeite nam met iemand een memory lane te rijden: een tochtje langs plekken die voor mevrouw van belang zijn geweest in het verleden. Ouderlijk huis, lagere school, dorpshuis, buurtsuper. Niet in het verleden leven, welnee, maar het verleden wel levend houden en zo de verbinding met heden en toekomst te blijven leggen.

En meer…

· In januari publiceert Movisie een rapport en infographic over zinvolle daginvulling. Wat is ervoor nodig om te werken aan dementievriendelijke ontmoetingsplekken en ontmoetingsactiviteiten? Houd de website van Movisie in de gaten!

· Meer weten over hoe je herinneringen kunt ophalen? Op dementie.nl worden diverse manieren beschreven hoe je dat kunt doen. Tips om herinneringen op te halen | Dementie.nl