Bij ons thuis aten we op vrijdag vis en op feesten bakte mijn moeder altijd dezelfde taarten en maakte dezelfde hapjes. Ook ons weekmenu kende een vast patroon. In het leven van mijn ouders zaten nogal wat ingesleten gewoontes. Ik gruwde daarvan. ‘Doe toch eens iets anders’, mopperde ik. ‘Altijd hetzelfde is zó saai en voorspelbaar.’

Uitputtingsslag

Tegenwoordig is vernieuwen aan de orde van de dag. Onze samenleving is ingewikkelder geworden en verandert voortdurend.  Anders denken en doen is nodig om mee te kunnen bewegen. Wie bij de tijd wil blijven kan niet anders dan zich verder te ontwikkelen. In het afgelopen Corona jaar hebben we dat meer dan ooit kunnen ervaren.

En nieuwe omstandigheden vragen nou eenmaal om nieuwe oplossingen en gewoontes. In sommige organisaties zie ik echter dat de ene vernieuwing of reorganisatie de andere opvolgt. Niet iedereen kan daar mee omgaan. Bij veel mensen op de werkvloer zie ik dan onzekerheid ontstaan en weerstand. En dat gaat allebei ten koste van het werkplezier. En waar het plezier dooft, wil het vernieuwen ook niet vlotten, weet ik uit ervaring.

Veilig

Daarom wil ik in deze blog een lans breken voor de kracht van gewoontes en routine. Raar natuurlijk voor iemand die doorgaans juist helpt om patronen te doorbreken. Maar niet alle patronen zijn disfunctioneel. Patronen hebben ook voordelen. Veilig in je patroon blijven, levert je weliswaar geen vernieuwing op, maar kan je een heleboel stress besparen. Het roer omgooien betekent namelijk risico’s nemen, het ongewisse tegenmoet treden. Dat triggert onze natuurlijke behoefte aan zekerheid.

Efficiënt

De mens is in eerste instantie namelijk een gewoontedier. Gelukkig ook maar want je moet er toch niet aan denken om elke dag opnieuw, als je je auto wilt starten, de gebruiksaanwijzing te moeten doornemen. Wie enige routine heeft, rijdt op de automatische piloot. Menig bestuurder is zelfs in staat om naast het rijden nog allerlei extra handelingen uit te voeren. Zo zie ik regelmatig mensen tijdens het rijden hun smartphone checken. Sommige dames kunnen zelfs rijdend hun mascara bijwerken en ondertussen van rijbaan wisselen. Best knap hoor en super efficiënt.

Hetzelfde geldt voor het vaste weekmenu thuis; het bespaart je een hoop keuzestress in de supermarkt. Steeds dezelfde handelingen herhalen zorgt namelijk voor snelle en sterke verbindingen in onze hersenen. De informatie vliegt dan bij wijze van spreken over snelwegen in ons brein. En dat is enorm efficiënt.

Nieuwe vaardigheden

Onderzoek heeft uitgewezen dat routine helpt om grip te krijgen op onzekerheden die de wereld om je heen met zich meebrengt. Als er veel onzekerheden zijn, bijvoorbeeld bij een reorganisatie, geeft het rust om te weten dat bepaalde routines in je leven en werk hetzelfde zijn. Zo blijft er voldoende energie over om je nieuwe vaardigheden en gedrag eigen te maken. En dan zie je dat nieuw gedrag na een tijdje ook weer veilig voelt en een efficiënte gewoonte wordt.

Zoek de juiste balans

Managers en adviseurs die bezig zijn met vernieuwing kunnen mensen helpen door niet gelijk al het vertrouwde overboord te gooien. Kijk welke routines en gewoontes functioneel zijn en behouden kunnen blijven en waar gewoontes doorbroken moeten worden omdat ze disfunctioneel zijn en verandering tegen houden. Zoek daartussen de juiste balans en werk in stappen. Zo neem je mensen mee naar een nieuw perspectief. Vernieuwing is tenslotte geen doel op zich, maar een middel om sterk te staan in de toekomst.