En waar begin je dan? Wel, waar ik als wethouder van een centrumgemeente voor Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang ben geëindigd. Want daar zag ik van dichtbij het effect van de versnelde afbouw van bedden in de ggz, in combinatie met een achterblijvende capaciteit van ambulante hulp.

Terugkerend circus

Ik zag kwetsbare mensen die zich moesten zien te redden in wijken met beperkte sociale draagkracht. Dat is een omgeving die op zijn zachts gezegd niet herstel bevorderend is. Terugval naar de instelling ligt op de loer. En na een kort verblijf daar begint het circus weer opnieuw. En opnieuw… Het resultaat is een slordige 100.000 meldingen van personen met verward gedrag in januari 2020. Een verdubbeling ten opzichte van 2012! Laat dat even op u inwerken.

Inclusie als wensbeeld

In de kern sta ik nog steeds achter de inclusiegedachte die Dannenberg in 2015 zijn rapport ‘Van beschermd wonen naar een beschermd thuis’ voorstond. Inclusie als wensbeeld. Maar de vraag dient zich aan of inclusie tegen elke prijs moet worden nagestreefd. Wat is de toegevoegde waarde van psychisch kwetsbare mensen blootstellen aan een stressvolle omgeving waarin zij het tempo niet kunnen bijhouden? In hoeverre kun je van bewoners in de wijk verwachten dat zij een adequaat vangnet vormen voor problemen waar zelfs professionals soms geen raad mee weten?

Veilige tussenhaven

Er is een groep mensen die te goed is voor verblijf in een ggz-instelling, maar die het tegelijkertijd (nog) niet aan kan om zelfstandig te wonen. Voor deze groep mensen zouden, veel meer dan nu het geval is, veilige tussenhavens gerealiseerd moeten worden. Geen intra-, geen extra-, maar kleinschalige geclusterde intermurale woongelegenheden. Bij voorkeur gesitueerd in de nabijheid van de ggz-instelling of in een omgeving met voldoende sociale draagkracht.

Goed samenspel

Voor deze intermurale woonmilieus is goed samenspel nodig tussen gemeenten, ggz-instellingen, woningcorporaties en zorgverzekeraars. In de slipstream van deze ketenpartners noem ik ook het zogenoemde voorliggend veld; een lokaal georganiseerd zorg- en welzijnslandschap dat ondersteunend is. Ontschotting van financiering is daarnaast dringend gewenst, net als het terugdringen van perverse prikkels.

Regionaal

Als we in een beschaafd land als het onze echt werk willen maken van de juiste zorg op de juiste plek voor deze doelgroep, dan kan er geen sprake meer zijn van vrijblijvendheid. Er is dus behoefte aan regionale woon-zorg-visies, met oog voor intermurale voorzieningen. Regionaal, want in veruit de meeste gevallen zal de schaal van de individuele gemeente te klein zijn om hier adequaat beleid op te voeren. Bindende prestatieafspraken met woningcorporaties dragen bij aan een gedeelde verantwoordelijkheid.

Ander arrangement

Dit vraagt ook om een ander arrangement tussen gedecentraliseerde gemeentelijke taken en de toezicht houdende verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid. Een betrokken Rijksoverheid zorgt voor voldoende middelen en beleidsruimte. Ze regisseert daar waar dat echt nodig is. Daadkrachtige regio’s voorzien in een uitgebalanceerd zorglandschap waarin niemand meer tussen wal en schip hoeft te geraken. Ik hoop dat ik daar na 17 maart vanuit de Tweede Kamer mijn steentje aan mag bijdragen.

Andrew Harijgens was tot haf mei 2020 wethouder in Bergen op Zoom. Hij had in zijn portefeuille onder meer het sociaal domein, informatiemanagement en ICT-gegevensbeheer en duurzaamheid. Nu staat hij op de kandidatenlijst van Groen Links voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021.