Een recent rapport van het CBS laat zien dat ouderen later in een verpleeghuis terecht komen en hier relatief korter verblijven tot overlijden. De wens en beleidskeuze om langer thuis te wonen is duidelijk ingezet. Het is interessant om te lezen dat het merendeel van de ouderen dat thuis komt te overlijden, kinderen in de buurt had wonen. Ik vraag me af of die ouderen ook thuis hadden kunnen blijven wonen, als de kinderen niet in de buurt hadden gewoond. En hoe dit is geweest voor de kinderen? Hebben ook zij de juiste ondersteuning gehad? Waren er in de buurt genoeg voorzieningen en ontmoetingsmogelijkheden beschikbaar om mee te blijven doen en zinvol bezig te zijn?

Overbelast

Andere cijfers laten namelijk zien dat een op de drie mantelzorgers geen hulp kan, wil, of durft te vragen. Uit onderzoek blijkt ook dat de nodige mantelzorgers overbelast raken. Maar, ook belangrijk om te belichten: 80 procent krijgt een goed gevoel van mantelzorgen. Mantelzorgen is ook iets heel moois om te mogen doen, mits alles goed geregeld is en afgestemd met aanvullende en passende zorg waar nodig.

Timing

Laten we vooropstellen: het gaat vaak goed en veel ouderen kunnen prima langer thuis blijven wonen. Maar mijn aandacht gaat vaak uit naar wat beter kan. De timing bijvoorbeeld. Ik zie steeds vaker dat betrokkenen zien dat de thuissituatie van een familielid of kennis niet meer wenselijk is. Terwijl ouderen er zelf niet altijd zo happig op zijn om in een verpleeghuis te gaan wonen: het is immers nogal een stap om je vertrouwde omgeving achter je te laten.

Te laat?

Denk bijvoorbeeld aan de oudere dame die al zo lang in haar vertrouwde flatje woont en mede vanwege haar dementie achterdochtig is geworden. Ga er dan maar aanstaan als familie en/of professional. Ondertussen heb ik wijkbewoners aan de telefoon die aangeven dat mevrouw op straat zwerft en in haar kliko neust omdat ze bang is dat iemand haar brieven heeft weggegooid. Was het niet beter geweest om al eerder een traject voor haar in te zetten? Wat is daar dan voor nodig? Vaak moeten ouderen zelf wennen aan het idee om weg te gaan uit hun vertrouwde huis of willen ze er niet over nadenken. Voordat ze zelf akkoord zijn na veel gesprekken, moet er nog een aanvraag gedaan worden en vervolgens moet er ook nog plek zijn. Daardoor zijn we soms echt te laat.

Stap voor stap

Idealiter zou je willen dat familie of netwerk zaken oppakt als het zelf niet meer lukt en dat er vooral gebruikt gemaakt wordt van alles dat de buurt te bieden heeft. Om vervolgens meer professionele hulp in te schakelen als dit nodig is. Als dit niet meer voldoende is, kun je bijvoorbeeld de optie van dagbesteding onderzoeken. Liefst dagbesteding nabij of in een verpleeghuis. Wanneer ook dagbesteding niet meer voldoende is, is dan in ieder geval de plek om te gaan wonen al bekend en vertrouwd. Of, als de situatie het toelaat: thuis blijven wonen met passende ondersteuning en zorg.

Opknapt

Wat mij ook aan het denken zette, is de situatie van een vrouw van negentig jaar die nog een nieuwe knie kreeg. Via de Compaan  (een speciale ouderentablet) had ik contact met haar en de familie. Mevrouw zat voorheen veel thuis en haar man is een poos terug overleden. Nu zit ze in een revalidatiecentrum en geeft ze eigenlijk aan dat het daar ook wel heel gezellig is. Ze wordt druk bezig gehouden met haar therapie en staat veel in contact met anderen. De familie gaf aan dat hun moeder enorm opknapt.

Stof tot nadenken

Dat het CBS ziet dat mensen langer thuis blijven wonen, zie ik ook. Maar alles bij elkaar opgeteld vraag ik me wel af of dat altijd verstandig is. Door eerder naar een verpleeghuis te gaan of andere zorg in te schakelen, worden mensen weer geprikkeld door hun omgeving in plaats van alleen thuis te zitten én is de overgang minder heftig dan wanneer je lang wacht met het zetten van die stap. Aan de andere kant snap ik het dat mensen zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving willen blijven en dat is natuurlijk prima zolang het goed gaat. Toch blijft het voor mij lastig: wanneer ga ik handelen? Wanneer is iemand nog écht goed af thuis en wanneer niet meer? En hoe voorkom ik dat ik te laat handel? Wat is de beste timing? Genoeg stof om over na te denken, ieder geval voor mezelf, en ik hoop ook voor jou.

Sjef van der Klein is buurtondersteuner en projectleider sociaal werk voor ouderen bij Contourdetwern.