Data, rendement en impact zijn al een aantal jaar thema’s die niet meer weg te denken zijn uit het sociaal werk. Uit de meest recente arbeidsmarktpeiling van Sociaal Werk Werkt! blijkt dat één van de kerncompetenties waar sociaalwerkorganisaties zich graag in willen versterken ‘kracht en impact’ is. Er leeft dus de behoefte om de impact van het sociaal werk te laten zien in cijfers. Tegelijkertijd is de praktijk weerbarstig en niet altijd klaar voor ‘facts and figures’: past het impact- en rendementsdenken de sector wel?

The Good

In de eerste plaats is het antwoord op die vraag wat mij betreft een volmondig JA! Uiteindelijk vormt data een middel om ergens te komen en blijken cijfers een effectief middel om veel te bereiken. Zo opent een bewijs van rendement letterlijk deuren. Marie-Hélène Valk, projectleider van project Schilderswijkmoeders: ‘Met dit document [een maatschappelijke kosten-batenanalyse] onder de arm gaan er meer deuren open. Het bewijst dat onze informele aanpak werkt en dat geeft ons meer zelfvertrouwen. Voorheen moesten we ons tegenover andere professionals bij bijvoorbeeld de gemeente of politie nog weleens bewijzen; nu zoeken zij vaak de samenwerking met ons op, omdat ze onze meerwaarde echt zijn gaan zien.’ Het fijne van het rendementsdenken is dat daardoor het ontastbare tastbaar wordt, met vanzelfsprekend positieve effecten in de richting van partners en financiers. Cijfers zorgen voor lerend vermogen en voor een focus op groeien en ontwikkelen op basis van feiten in plaats van onderbuikgevoel. Maar het mooiste is mijns inziens de empowerment van de sociaal werker: ‘Wow, is dat de meerwaarde van mijn werk?!’.

The Bad and Ugly

Het is natuurlijk niet allemaal rozengeur en maneschijn. Er wordt geklaagd over een verzakelijking van het sociaal werk en er wordt verzucht dat de menselijke maat zoekraakt in de berg aan data. Er speelt de vrees voor een afrekencultuur en een blauwe wereld die enkel en alleen uit cijfers en efficiency bestaat. Er zijn zorgen over administratieve lasten waar niemand bij gebaat is, al helemaal de cliënt niet. Rendementscijfers moeten een middel blijven; zodra ze een doel op zichzelf worden dan veranderen ze het Sociaal Werk in ‘The Ugly’.

De balans opmaken

Zoals de film ‘The Good, the Bad and the Ugly’ met mensenhanden gemaakt is, is het denken in data, impact en rendement dat ook. Het gaat om een systeem dat we maken en inrichten en we kunnen dat met elkaar zo ontwerpen dat ‘The Good’ het resultaat is. Zoals Tim Brown, de ‘godfather’ van het Design Thinking, al schrijft in zijn boek ‘Change by design’: ‘If we design social media applications to be enticing and addicitive, then we are doing so because we wish for that outcome. If we don’t wish what we get, then we are being very poor designers.’ Wat geldt voor social media-applicaties, geldt net zo goed voor rendementsdenken in sociaal werk: wat er gebeurt is het resultaat van hoe we het ontwerpen en inrichten. Dus willen we ‘the Good’, dan moeten we onze systemen, gesprekken en rapportages zo ontwerpen dat ‘the Good’ ontstaat. Laten we er met elkaar voor zorgen dat data-analyses het sociaal werk versterken, dat een empowerment van de sociaal werker én de cliënt het gevolg is, dat we een afwachtende rol kunnen omzetten in een ondernemende rol en dat de financiering voor onze projecten een duurzaam karakter krijgt! Je krijgt wat je ontwerpt.