Lees hier meer blogs van Eric Dorscheidt >>
Socioloog Castells waarschuwt voor het ontstaan van een ‘vierde wereld’: in de westerse grote steden hoopt zich een categorie mensen op die volgens het kapitalistisch systeem nergens goed voor is. De groeiende gemeenschappen van jeugdbendes in de banlieus van grote Europese steden zijn daarvan een voorbeeld. De plannen van onder andere Divosa om te komen tot ‘1 regeling voor de onderkant’ van de arbeidsmarkt zetten in op een fundamentele mentaliteitsverandering, waardoor het realiseren van écht werk voor de onderkant mogelijk wordt.
Waarom het zo lastig is om mensen in de rafelrand van de maatschappij van serieus werk te voorzien, komt grotendeels door beeldvorming van, zeg maar, de eerste wereld. Het is heel logisch om voor mensen die last van elkaar hebben in hun huidige woning vanwege dunne tussenwandjes, een nieuwe woning te bouwen met dikke muren. Dat noemen we herstructurering. Voor groepen die zijn afgeschreven moet een opvanghuis gemaakt zodat ze voorzien worden van bed, bad en brood. Dat noemen we maatschappelijke opvang. Probleem opgelost.
Ons voorstellingsvermogen reikt blijkbaar onvoldoende ver om te bedenken dat de onderkant via werk verheven kan worden tot deelname aan ‘onze’ eerste wereld. Om tot dat besef te komen moeten we beginnen verwachtingen ten aanzien van werk ook voor deze groep in termen van economie te definiëren. Het onderdeel ‘werk’ moet losgeweekt worden van goedbedoelde hulpverleningstrajecten waarvan participatie (lees: werk) een onderdeel is. Participatie en economie horen bij elkaar. De regeling aan de onderkant (waarin WSW, WWB en Wajong worden geharmoniseerd) gaat uit van dat economische perspectief, door in te zetten op het vermogen van mensen om zelf geld te verdienen. Lees: gewaardeerd te worden.
Het belangrijkste uitgangspunt van de regeling is dat die inziet dat de onderkant van de samenleving pas een bijdrage kan leveren aan de economie als ‘wij’ iets van ze verwachten. Economie is ruil met wederzijds voordeel. Het element ruil komt niet in ons op wanneer wij deze groepen voorzien van een uitkering. Er is helemaal geen sprake van wederzijds voordeel. Pappen en nathouden is het devies, terwijl in iedere stad straks alle hens aan dek gaat: overal hebben we straks handjes tekort. Door vanuit economisch perspectief langdurig te investeren in opleiden en echte banen voor de onderkant, kan straks sprake zijn van wederzijds voordeel.
Werkgevers kunnen kansen bieden en iets gaan verwachten van de onderkant door werk voor ze te organiseren, daarbij geholpen door een begrijpelijke publieke regeling. Voorbij hun voorstellingsvermogen zullen ze zich positief verbazen over de groep die economisch is afgeschreven en vanuit hulpverleningsoogpunt bezig gehouden wordt in dure participatie- en reïntegratietrajecten. De ene regeling aan de onderkant biedt daarvoor een praktisch perspectief. Daarmee voorkomen we wellicht dat al die vergrijzingsvacatures als sneeuw voor de zon verdwijnen en worden vervangen door technologische oplossingen of arbeidsmigratie, en temperen we het ontstaan van Castell’s vierde wereld.
Met dank aan Eelke Blokker
Eric Dorscheidt (1966) is adviseur en politicoloog. Als adviseur werkt hij voor de lokale overheid bij BMC-groep op het gebied van participatie, sociale zekerheid en welzijn. Daarnaast is hij lid van de Raad van Toezicht van Combiwel Amsterdam. In de avonduren is hij actief als voorzitter van de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad van het openbaar basisonderwijs in Amstelveen.
