Het is bemoedigend dat het kabinet erkent dat écht loslaten nog niet meevalt. En dat het vooral de overheid zelf is die anders dient te opereren. De nota kan dan ook opgevat worden als een uitnodiging om in samenspraak te zoeken naar werkende arrangementen.

Alle reden voor gejuich dus. Hoewel? Hoe komt het toch dat, ondanks de zich opstapelende bewijzen van het tegendeel, politici en beleidsmakers blijven denken dat de samenleving maakbaar is? Natuurlijk, er is iets veranderd. Het kabinet geeft zelf aan dat de rol van de overheid bescheiden moet zijn. Niet langer maken ambtenaren en politici de wereld. Die rol wordt nadrukkelijk neergelegd bij de burger: maak uzelf! Dat klinkt loslaterig en kantelend, maar in feite is de overheidsagenda nog altijd leidend – het is immers de bedoeling dat iedereen meedoet. En dat de activiteiten van burgers ten goede komen aan de lokale samenleving.

Echt loslaten valt niet mee. Dat heeft met vertrouwen te maken. Erop vertrouwen dat het goed komt, dat er voldoende mensen zijn die het willen en kunnen. Pauline Voortman, auteur van een proefschrift over vertrouwen, benoemt drie voorwaarden voor gedrag dat vertrouwen oproept: voorspelbaarheid (wees betrouwbaar en herkenbaar), welwillendheid (ga uit van het goede en sta open), en kwetsbaarheid (durf niet te weten en dat te laten zien). Het gaat dus eerder om houding en gedrag dan om betere systemen en innovatieve arrangementen. Anders krijgen we na vadertje staat en de tucht van de markt een doemeecratie.

Nog even over die wolf. De VVD is van mening dat het geen goed idee is dat de wolf terugkeert in Nederland, van de PvdA mag de wolf komen. Onduidelijk is of die ene doodgereden wolf zelf is komen lopen of dat het een burgerinitiatief was om ‘m langs de kant van de weg te leggen.

Willem-Jan de Gast, Senior Organisatieadviseur MOVISIE