We zouden eerst investeren om de economie draaiend en de mensen aan werk te houden. Dat lijkt te lukken, want ook al zijn er veel mensen hun baan kwijt, ons werkloosheidscijfer is veel lager dan in de andere Europese landen en er is weer economische groei. Maar al die investeringen en het achterblijven van de inkomsten hebben de overheidsfinanciën fors aangesproken. Zó fors, dat we er drie Kabinetsperiodes over doen om dat allemaal weer in het gareel te krijgen. Dus zijn bezuinigingen onvermijdelijk.

Wél nieuw is de aandacht voor de bedragen die nodig zijn voor het in standhouden van de zorg. Door de vergrijzing nemen de zorgkosten enorm toe en bij ongewijzigd beleid zal de eigen bijdrage bijvoorbeeld stijgen van 160 naar 775 euro.

Mijn zorg is, dat alleen al de gedachte aan bezuinigen bij de zorgorganisaties zal leiden tot de oude en versleten  Pavlovreactie die we tot nu toe in de zorg steeds hebben gezien. Als er minder geld beschikbaar kwam, knipten de directies het werk van de professionals nog verder op, drong men de uitgaven voor het zorgproces zelf terug (minder uren, minder mensen, minder materiaal), maar juist niet de uitgaven voor de organisatie ervan (minder managers, minder stafafdelingen). Men dacht de schaalvoordelen te halen door nog groter te worden en tot slot betaalden cliënten alsmaar meer zelf mee. Dat gaat nu niet meer lukken, daarvoor moet er nu teveel bezuinigd worden.

Hoe moet het dan wél, wat is het moderne efficiënter werken? 
Er zijn volgens mij maar twee antwoorden mogelijk, beiden vragen om een draconische aanpak. Volgens een recent onderzoeksrapport van Gupta, kan er namelijk voor enkele miljarden goedkoper worden gewerkt in de langdurige zorg, als alle organisaties het werk zouden inrichten zoals dat in de best practices van Nederland gebeurt. Als we die dus tot norm zouden verheffen, dan snijdt het mes  aan twee kanten. De zorg wordt beter en de kosten lager. De overheid zal scherpe en pijnlijke maatregelen moeten neerleggen bij de instellingen die niet spontaan zelf best practice- resultaten willen halen. Zij zullen snoeihard gedwongen moeten worden.

De tweede weg is die van het drastisch breken met functiedifferentiatie. Als teams zelf het werk (ál het werk dat zich voordoet!) regelen en uitvoeren, blijkt steeds vaker dat dit stukken goedkoper is. Daar is maar één reden voor: het management kan tot een minimum worden teruggebracht, het ziekteverzuim neemt heel sterk af, want mensen hebben weer plezier in het werk en de organisatie kan zich beperken tot het ondersteunen van de mensen die het werk echt doen. Door bijvoorbeeld coaching, deskundigheidsbevordering en goede huisvesting.

Conclusie: we snakken naar een cultuuromslag en daarvoor biedt de crisis grote kansen!

Agnes Wolbert is Kamerlid voor de Partij van de Arbeid sinds 2006. Ze is van huis uit gedragswetenschapper en heeft ook bedrijfskunde gestudeerd. Voordat ze volksvertegenwoordiger werd, werkte ze in het (speciaal) onderwijs en de jeugdzorg. Agnes Wolbert is lid van de vaste Kamercommissies VWS, WWI en Jeugdzorg. Ze is nu woordvoerder AWBZ,  Wmo en ouderenbeleid en heeft veel te maken met verpleeg- en verzorgingshuizen, thuiszorg, vrijwilligersorganisaties en bijvoorbeeld mantelzorg.