Een sterke sociale basis bevordert sociale samenhang in dorpen, wijken en buurten. Buurtinitiatieven spelen daar een vitale rol in. In vier jaar tijd heeft Movisie in het project Wij in de Wijk bijna 30 buurtinitiatieven beschreven door het hele land. We ontdekten zo samen met inwoners, sociale professionals en beleidsmedewerkers van gemeenten wat werkt zodat mensen prettig samenleven, naar elkaar omzien en zich kunnen empoweren. Soms betekent dat de beschutting opzoeken van de eigen groep, waar mensen zich in elkaar herkennen en/of een bepaald belang delen (bonding). Wat als deze belangen discriminerend zijn?

Herkenning

De waarde van bonding is groot voor mensen persoonlijk en voor een wijk als geheel. Of het nu een verbindende migratiegeschiedenis, etnische herkomst, levensovertuiging, politiek ideaal of belang is:, waar mensen elkaar kunnen opzoeken op basis van wat hen bindt, wordt het contact makkelijker, is er sneller begrip en meer herkenning.  De beschutting van de eigen herkenbare groep is voor menigeen zelfs noodzaak om staande te blijven. En het blijkt voor velen een basis voor persoonlijke groei en ontwikkeling, waardoor men de plek in de buurt en wijk beter weet te vinden én overbruggende  contacten met anderen kan maken.  

Neem bijvoorbeeld de Groningse wijk Lewenborg. Daar komen mensen met een zeer kleine beurs, in de oude Bieb, bij elkaar. Zij steunen elkaar, delen tips, organiseren trainingen en voelen onder elkaar geen schaamte over hun omstandigheden. Het samen zijn werkt als een zelfsteungroep en opent ingangen die eerder niet gezien of gevoeld werden. We zien dat deze onderlinge herkenning een voorwaarde kan zijn om te komen tot bridging, het slaan van bruggen naar andere mensen. We zeggen dan ook volmondig tegen sociaal professionals en beleidsmakers: herwaardeer deze projecten en initiatieven gericht op zelforganisatie en specifieke groepen.

Tegengestelde belangen

Wat nu als er tegengestelde belangen zijn tussen mensen in een gebied en bonding ten koste gaat van anderen, zoals het tegenhouden van de komst van windmolens of vluchtelingen? In augustus zagen we dat gebeuren in Albergen. Een groep mensen had zorgen over de gang van zaken rondom de komst van het AZC en een groep mensen wilde de komst van asielzoekers hoe dan ook tegenhouden.  Zij lieten zelfs pittige discriminerende leuzen horen. Hoe moeten we daar als samenleving en als actoren in de sociale basis mee omgaan? 

Sociale normen en de mate van bonding hebben invloed op gedrag. Wanneer mensen denken dat anderen om hen heen (vrienden, klasgenoten, collega’s, buurtgenoten, hun landgenoten) discriminatie afkeuren, zullen ze minder gaan discrimineren. Maar helaas werkt het ook andersom: als je denkt dat niemand het erg vindt dat je discrimineert, of dat wanneer het zelfs wordt aangemoedigd, dan is de kans groter dat je je er schuldig aan maakt. Sterke bonding in een groep met weinig overbruggende contacten daar buiten, kan die sociale normen versterken. 

Terug naar Albergen. Daar is duidelijk sprake van verschillende meningen en angsten van inwoners over de komst van een AZC en asielzoekers. Niet iedereen is er tegen, maar iedereen maakt zich zorgen. Het hotel is te klein voor het aantal mensen, er zijn onvoldoende vrijwilligers, sociale professionals en wijkagenten aanwezig en er zijn meer feitelijke zorgen die niets te maken hebben met discriminatie. Duidelijk is dat inwoners vooraf niet voldoende zijn meegenomen in de keuzes en oplossingsrichtingen die gemaakt zijn op landelijk en lokaal niveau. 

Versterk de sociale norm

Voor hen die in de wijk rondlopen met discriminerende leuzen op spandoeken is het passend om vanuit de samenleving duidelijk te maken dat dit niet kan. Dat kan op verschillende manieren. Geen ellenlange discussies, maar een duidelijk signaal om te laten zien dat  zorgen bespreekbaar zijn maar discriminerend gedrag niet getolereerd wordt en strafbaar is. In een sterke sociale basis laten we deze norm horen vanuit inwoners, vrijwilligers, buurtwerkers, sociaal werkers, het verenigingsleven, het onderwijs, gemeenteraad en ga zo maar door.

Niets over ons zonder ons

In de casussen van “Wij in de wijk” wordt helder hoe belangrijk het is dat inwoners mee kunnen denken, doen én beslissen over de leefbaarheid van hun buurt en wijk en wat daarvoor nodig is. Het bieden van die ruimte moet echter wel samen gaan met de versterking van de sociale norm die we met z’n allen hebben afgesproken in de Grondwet. Het versterken van sociale cohesie in een buurt  vraagt dus ook om de sociale norm met elkaar te kennen  en deze te verdedigen wanneer daarvan afgeweken wordt. In een sterke sociale basis zijn inwoners meebeslissers maar discrimineren zij niet! 

Meer weten over het versterken van de sociale basis? Meld je dan vóór 20 september aan voor het Congrestival op 23 september met als thema ‘Omzien naar elkaar’. Er zijn nog een aantal plekken vrij voor het online programma. Aanmelden kan hier.  

Verder lezen? Ga hier naar de publicaties van het project ‘Wij in de Wijk’.