Door een euthanasieverklaring op te stellen, hopen mensen zich toekomstig leed te besparen. Afhankelijk worden, dementeren, naar een verpleeghuis, het zijn volgens de ouderen allemaal redenen om niet meer verder te willen leven. Euthanasie is echter geen recht van de patiënt. En blijkt dan ook bij dementie nauwelijks toegepast te worden. De oorzaak hiervan is mede het standpunt van de KNMG. Er moet op enige vorm nog communicatie mogelijk zijn en bij gevorderde dementie is dit vaak niet mogelijk. ‘Als je als arts niet meer kunt verifiëren of iemand op dat moment ondraaglijk lijden ervaart, kan je niet overgaan tot euthanasie’, aldus de directeur beleid.

Ik vraag me echter af of je als gezonde burger wel in staat bent om in te schatten of je onder bepaalde omstandigheden niet meer verder wilt leven? Ik betwijfel het. Wat ik wel zeker weet, is dat je als patiënt leert omgaan met de ziekte. Hierbij heb ik het dan niet over vergevorderde dementie, waarin de patiënt niets meer kan en in een vegetatieve toestand op bed ligt. Maar wel over de fase ervoor, waarin communicatie, in welke vorm dan ook, nog mogelijk is. Er wordt echter maar al te vaak aangegeven dat deze gezondheidstoestand toch een reden is voor euthanasie.

Uit onderzoek blijkt echter dat de waardering van de patiënt met een bepaalde (chronische) gezondheidstoestand hoger is dan de waardering die de gezonde burger aan deze gezondheidstoestand geeft. Kortom, je leert dus omgaan met de ziekte.
Een mooi voorbeeld hiervan is het echtpaar dat in Zembla is geportretteerd. De man heeft jaren geleden een euthanasieverklaring opgesteld en is inmiddels dementerend. Op de vraag hoe het met hem gaat antwoord hij ‘O geweldig, ik ga nog 20 jaar mee’. Of hij dood wil? ‘Ik dood nu? Geen sprake van’. De man heeft jaren geleden ervoor gekozen een euthanasieverklaring op te stellen, maar nu het moment daar is, geeft hij duidelijk aan absoluut niet dood te willen. Het lijkt er dus op dat hij zijn toestand nu anders beleeft dan hij had ingeschat toen hij nog helemaal gezond was. Dit komt overeen met het copingmechanisme: de gezonde burger schat de kwaliteit van leven van patiënten altijd lager in dan de patiënt zelf.

De vraag is of je als gezonde burger wel in staat bent om de gevolgen in te schatten van dementie. Is het reëel om te denken dat je nu de beslissing kan nemen over een levenstoestand waarvan je eigenlijk niet weet wat het betekent om zo te leven? Familie geeft vaak aan dat de persoon in kwestie ‘dit niet gewild zou hebben’. Maar volgens het copingmechanisme is dit dus eigenlijk niet te bepalen.

Dat gezonde burgers nu een dementieverklaring opstellen, is begrijpelijk. Ik ben er echter van overtuigd dat zij de gevolgen van deze beslissing niet kunnen overzien als zij nog gezond zijn. En daarom is het goed dat euthanasie bij dementerenden nauwelijks voorkomt.