Deze ‘Ja, maar’ top vijf is goed te plaatsen in het licht van de perspectieven die Jan Rotmans schetst. Hij beschrijft in zijn boek ‘in het oog van de orkaan’ dat we samen in een grote transitieperiode leven die zo eens in de 100 jaar optreedt. Een transitie waarin het oude wereldbeeld verandert in een nieuwe wereldbeeld.

1. Ja, maar wat is de business case?

‘Beste Lennard, het klinkt leuk hoor, al die innovatie. Maar wat gaat het me nu precies opleveren?’ Veelal zijn instellingen opzoek naar economisch rendement (oud wereldbeeld), terwijl er juist een enorme behoefte is aan zorginnovatie die er op gericht is de zorg te verbeteren, cliënten regie te geven en informele en formele zorg te verbinden op een vernieuwende manier, waarbij maatschappelijk rendement (nieuw wereldbeeld) centraal staat. En dat past nu weer niet in het huidige business case denken.

2. Ja, maar onze strategie is nog niet klaar!

‘Beste Lennard, we zitten nu midden in het bedenken van onze strategie dus het is nu lastig om voor één bepaalde oplossing te kiezen. Laten we weer afspreken als we helder hebben welke richting we op gaan, we weten hoe de nieuwe financiering eruit gaat zien en de reorganisatie voorbij is.’ Op zo’n moment weet ik genoeg. Dat moment komt natuurlijk nooit… Hier speelt controle en beheersing (oud wereldbeeld) versus adaptief en anticipatief handelen (nieuw wereldbeeld). Juist door te experimenteren en te leren ontwikkel je het vermogen om de veranderingen door te voeren. Wachten op de blauwdruk en/of het strijdplan is zinloos.

3. Ja, maar hiermee lopen wij het risico dat…

Deze blokkade is vooral hot onder de juristen. Ik schets hen een beeld waarbij de cliënt zelf de regie heeft en ook zelf mag beslissen wie hij inzage geeft in zijn dossier. Er komt direct een reactie: ‘Maar wat als bepaalde informatie bij een hulpverlener terecht komt die hij niet hoort te zien en waar hij niet op acteert? Dan is deze persoon als het mis gaat wel aansprakelijk.’ In het oud wereldbeeld worden we blij van zekerheid en controle. In het nieuwe wereldbeeld omarmen we juist onzekerheid en gaan we uit van vertrouwen.

4. Ja maar, de hulpverlener moet al zoveel!

‘Mijn mensen zijn allemaal net gewend aan het (onbegrijpelijke) EPD en moeten al zo veel registreren. Ik kan ze niet ook nog dit op hun bordje geven’, zoals een slimme manager dat top down (oud wereldbeeld) beslist. Dit is de bekende ‘stapelfout’. Innoveren in de zorg komt vaak neer op nieuwe dingen bovenop het bestaande doen. Er wordt geen afscheid genomen van oude protocollen of tools. Creative destruction is hard nodig!

5. Ja maar, er is zoveel, we zien door de bomen het bos niet meer!

‘Tja Lennard, je bent niet de enige die ons iets aanbiedt, ik wordt platgemaild en -gebeld door alle aanbieders die voor mij de ultieme oplossing hebben…’ Dit snap ik natuurlijk heel goed. Keuzestress werkt verlammend. Je bent bang om op het verkeerde paard te wedden. De les van Rotmans is echter dat het winnende paard niet bestaat. Er zullen er meer zijn die van waarde zijn. Ga experimenteren op kleine schaal en laat de verandering van onderaf ontstaan. Cliënten en professionals zijn mans genoeg om datgene dat echt werkt er vanzelf uit te filteren. Ga in vredesnaam geen werkgroep oprichten…

De transitie waar wij het over hebben is groter dan de transitie Wmo. We bevinden ons in de grootste transitie van de afgelopen 100 jaar. Op naar het nieuwe wereldbeeld, wat volgens Jan Rotmans onontkoombaar is, of je het nu leuk vindt of niet. Dat nieuwe wereldbeeld is alleen verdomd lastig te omarmen als je met je instelling midden in het gedoe zit van bezuinigingen en bureaucratie en de gedachtenpatronen van het oude wereldbeeld.

Echter, als je durft los te laten en vanuit de nieuwe visie redeneert, verdwijnen blokkades als sneeuw voor de zon. Transitie Wmo? Wie heeft het daar nog over… Kijk waar je cliënten om vragen. Vertrouw op eigen kracht. Breng mensen samen. Innoveer niet alleen je producten en diensten, maar ook je visie. En zet een echte stap vooruit.