Jeugdprofessionals beslissen vaak intuïtief. Het is een normaal en veel voorkomend fenomeen en helpt om snel veel informatie te verwerken. Dat die beslissingen nauwelijks onderbouwd zijn is een bijna dagelijks terugkerend dilemma bij jeugdprofessionals. Als jeugdhulpverlener bij het voormalige Bureau Jeugdzorg heb ik ervaren hoe moeilijk het is om de juiste afwegingen te maken. Het vraagt om heldere, doortastende communicatie en sterke analytische vaardigheden gecombineerd met een professionele houding.

Op basis van informatie die ik inbracht in casuïstiekbesprekingen werden alle (zichtbare) factoren afgewogen om tot een besluit te komen van best passende hulp. Maar is de informatie die ik gezien, gelezen en vervolgens geïnterpreteerd heb de ‘juist gefilterde’ informatie? Zijn er blinde vlekken? Vragen die aan mij ‘knaagden’ maar nooit goed besproken werden met elkaar.

Twee jaar later dook ik de literatuur in als mede auteur van de landelijke richtlijn ‘samen beslissen over passende hulp’ en ontdekte ik dat herhaaldelijk in onderzoek is aangetoond wat de nadelen zijn van intuïtieve besluitvorming.

Mensen blijken over het algemeen moeite te hebben om complexe informatie te verwerken. Bovendien zijn besluitvormingsprocessen in de jeugdzorg per definitie complex omdat het vaak gaat om een combinatie van vragen en (snel veranderende) problemen. Je blijkt in dergelijke situaties geneigd te zijn om de werkelijkheid te versimpelen en de besluitvorming te vereenvoudigen, en dáár kleeft een aantal gevaren aan:

• Het gevaar van een tunnelvisie: om bevoordeeld de gepresenteerde informatie te verwerken. Je bent geneigd om op basis van beperkte informatie een oordeel te vormen. Vaak pas je je eerste oordeel niet snel meer aan. Daarbij zoek je vooral informatie die je eerste oordeel bevestigt en negeer je informatie die tegenstrijdig is aan je eerste oordeel.
• De neiging om te beslissen op basis van informatie die recent of levendig is of sterke emoties oproept. Zo neem je eerder mondeling verkregen informatie in je besluitvorming mee dan schriftelijk gegevens. Hierdoor kan een vertekend beeld van de situatie ontstaan.
• De valkuil om snel een oorzakelijk verband te veronderstellen zonder na te gaan of dat verband er daadwerkelijk is. Je herkent bijvoorbeeld patronen in de situatie op basis van eerdere ervaringen terwijl dit niet per se een goede bron van kennis is. Hier kunnen vertekeningen in sluipen.

De vraag is of je een keuze moet maken tussen voorstander of tegenstander zijn van intuïtief beslissen. Ik vind van niet, het gaat namelijk om de combinatie van je intuïtie en kennis over o.a. opvoeding en ontwikkeling en het doelgericht en systematisch werken. Ik roem de collega’s die hun intuïtie laten spreken en daardoor feilloos aanvoelen wat jeugd en ouders nodig hebben. Het is het krachtigste instrument van jeugdprofessionals in combinatie met hun vermogen tot zelfreflectie. Ik vind echter wel dat de professionals de besluiten, die zij samen met ouders en jeugd maken, explicieter moeten onderbouwen. Dan komt intuïtie, kennis en ervaring dichter bij elkaar.

Jeugdprofessionals. Vertrouw dus op jullie intuïtie en maak je impliciete kennis expliciet!

Ilona Meuwissen werkt als beleidsadviseur bij K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd en zet zich in om de kwaliteit, effectiviteit en professionaliteit van de jeugdsector te verbeteren.