De bestuurlijke, organisatorische en financiële verantwoordelijkheid van gemeenten voor zorg en participatie van inwoners neemt toe. Gemeenten doen een beroep op de eigen (oplos)kracht en het zelforganiserend vermogen van de bevolking. Besturend Nederland denkt dat het oppakken van verantwoordelijkheid voor elkaar resulteert in meer samenhorigheid en solidariteit in een geïndividualiseerde samenleving; maar ‘het zal wel even wennen zijn’. En meer zelf doen is bittere noodzaak want de zorg is met de huidige manier van organiseren onbetaalbaar geworden.

Burgers zien een inventariserende rol voor de lokale overheid om samen met inwoners de behoefte aan ondersteuning te vragen en veel vrijheid aan burgers te geven om zelf initiatieven op te zetten. Frequent veranderende regels of bureaucratische afspraken kosten energie en werken belemmerend op eigen kracht.

Organisaties klagen: ‘het gaat vaak mis als de overheid zich ermee bemoeit’. Gemeenten neigen naar standaardoplossingen en kijken niet naar verschillen in capaciteiten tussen mensen. Deze verhalen laten zien dat er spanning op de lijn is tussen gemeenten, burgers en organisaties. Beelden over wat de ander moet doen of laten overheersen. Van in contact zijn is nog geen sprake. De huidige maatschappelijke context vraagt veerkracht en lenigheid van gemeenten om de opgave goed in te vullen. Wat houdt uw gemeente lenig?

In een vogelnestje keer je letterlijk je binnenste naar buiten. Mijn advies aan gemeenten is: kijk met uw buik! Haal buiten naar binnen. Organiseer als nabije overheid in contact met burgers en organisaties oplossingen voor vraagstukken. Gemeenteambtenaren gaan de oor- en oogfunctie in de samenleving vervullen. Durf te differentiëren en te experimenteren met aanpakken. Gemeenteambtenaren moeten vorm kunnen geven aan variatie in de samenleving. Volgens ’n systeemtheoretische wet kan een organisatie (ook een gemeente) alleen overleven als het regelvermogen even groot is als de variatie in de omgeving.

Dit betekent dat oplossingen op maat gevonden worden passend bij de behoefte, geen one size fits all. Mag de oor- en oogfunctie invloed hebben op uw interne bedrijfsvoering? Is uw gemeente klaar om met variatie om te gaan? Welke bevorderende en belemmerende factoren ervaart u in uw gemeente?

Naast lenigheid zijn ook lef en (evenwichtig) balanceren essentiële eigenschappen. Als proeve droom ik stiekem al jaren van koorddansend de Grand Canyon oversteken. De Amerikaan Nik uit circusfamilie Wallenda was me voor!

Peggy Goris werkt als senior adviseur bij K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd en is onder andere procesbegeleider Transitie Jeugdzorg in de regio Zuid­Oost Brabant. Ze is sterk in het verbinden van ontwikkelingen in de omgeving met strategische positionering en vormgeving van organisaties en netwerken.