Het scherpt me in het denken over de visie op ‘de mens’, het tijdsbeeld dat gebaseerd is op de autonome individuele burger. Modellen en politiek beleid zijn gebaseerd op de opvatting dat mensen vrije keuzes hebben, zelf verantwoordelijkheid dragen en zelfstandig zijn. Het denkmodel is tegelijkertijd gebaseerd op een algemeen beeld over wat wij als ‘gezond’ en ‘’wenselijk’ beschouwen, maar voorziet niet écht in burgers die afwijken van de standaardnorm.  Er is weinig ruimte voor mensen die, door hun beperking of uit vrije wil, niet voldoen.

Iedereen wordt geacht te participeren, er overigens van uitgaande dat iedereen dat wil. We zijn niet zo goed ingericht op die individuele burger die autonoom beslissingen neemt, eerlijk gezegd vinden we dat héél lastig. Wijk je af van de standaard norm, wil of kun je niet meedoen als burger, dan beland je in curieuze aanbestedingsprojecten, behandelplannen en integratietrajecten.
Daar is vervolgens sprake van strikte regelgeving en bureaucratie die de neiging in zich hebben het slechtste in mensen naar boven te halen. Hulpverlenende instanties doen dit af met ‘weerstand’ bij de cliënt, die weigert namelijk te passen in de modellen, methoden en technieken die wij bedacht hebben om die burger gelukkig te maken.

Wat voor de één geluk is, is voor de ander een crime. Ik moet er niet aan denken dat ik in een woonvoorziening één keer per week gezellig zou moeten kienen omdat dat goed is voor het onderlinge contact.

Een geweldig mooi discussiethema dus. De vraag is namelijk of we bij het stellen van diagnoses en vastleggen van plannen uitgaan van de algemeen heersende opvatting of dat we écht geluisterd hebben naar de wens van de autonome burger en die algemeenheden aan de kaak durven te stellen.

Er is gelukkig een belangrijke kentering gaande. Er ontstaan bewegingen, Eropaf! , en organisaties, Eigen Kracht Centrale, Welzijn Nieuwe Stijl, die zich bezig houden met een andere manier van denken over het aansluiten bij burgers. De doelstelling is daarbij niet het afleveren van modelburgers, maar oog en oor hebben voor de situatie waarin mensen zich bevinden. Mensen ondersteunen in hun wensen en de eigen kracht van mensen versterken en uitbouwen. Niet het model maar de mens als uitgangspunt. Niet meer sleutelen aan allerlei beperkingen waaraan weinig te sleutelen valt (chronisch psychiatrische problemen, onoplosbare fysieke beperkingen, verstandelijke beperkingen enzovoorts). Het gaat juist om acceptatie van mensen zoals ze zijn, met hun beperkingen en eigenzinnige opvattingen.

Misschien is het tijd om ons effectiever te richten op een betere toegankelijkheid van de maatschappij en al haar voorzieningen, zodat die burgers mee kunnen doen. 

Tineke van Uden (1965) werkte in haar gevarieerde loopbaan met jongeren in de jeugdhulpverlening zoals opvangcentra, internaat, op straat en in het sociaal cultureel werk. In het volwassenenwerk deed zij ervaring op in de vrouwenopvang en stapte daarna over naar het maatschappelijk werk. Inmiddels is zij zelfstandig onderneemster en traint en adviseert organisaties rondom outreachende hulpverlening. Daarnaast is ze parttime docent Sociale Studies ben bij Avans Hogeschool ’s Hertogenbosch.