Frits had juist een straf van 18 maanden uitgezeten. De rechter vond dat hij in de drugshandel zat. ‘Ik had die schuur alleen ter beschikking gesteld aan een paar vrienden. Zelf was ik met heel andere dingen bezig.’ Hij doelde op de minishovel waarmee hij rondjes reed over zijn erf. ‘Ik verhuurde mijzelf als shovelchauffeur en groef zwembaden voor welgestelde mensen.’ Hij wees met zijn arm schuin omhoog alsof daar het bos groeide waar de huizen groot waren en de tuinen riant. Klaar om er baden in aan te leggen.

‘Sinds er op mij is geschoten kan ik niet veel meer dan dat,’ ging hij verder. ‘Zitten in de shovel, hand op de pook, ogen op de bak gericht. Hoe die zich door een lap grond vreet. Waar eens vlak gras lag rijst na een paar uur een put van anderhalve meter diep. Dat geeft mij een machtig gevoel, kun je je dat voorstellen?’

Ik deed mijn uiterste best.

‘Hoe vul je nu je dagen?’ vroeg ik Frits. Hij zuchtte diep en keek door het raam naar niets in het bijzonder. Een mevrouw parkeerde haar auto in een parkeervak aan de overkant. Keurig tussen de lijnen. Een jongen fietste langs met een sporttas op zijn bagagedrager. ‘Niks eigenlijk. Een beetje in huis rondlopen. Koffiedrinken. Op de bank liggen.’ Hij bleef naar buiten staren. Misschien herinnerde hij zo meer activiteiten.

‘En vrienden?’ Hij keek me aan alsof ik hem zojuist straf had gegeven en hij niet wist waarom. ‘Vrienden, komen die nooit bij jou langs?’ ‘Een paar dagen geleden was ik in Vught op bezoek bij een vriend.’ ‘Mooie omgeving, Vught, zei ik. Veel ruimte om te wandelen.’

‘Ik heb er lange tijd dubbel gezeten met Harm. Er was een ecstasy-lab op zijn erf ontdekt. Ik ging na anderhalf jaar weg maar hij moet nog vijf jaar. Hij is er kapot van. Een goedlopend grondverzetbedrijf had hij. Maar de opdrachten bleven uit dus hij had wat machines verkocht. De lege schuren verhuurde hij. Hij kreeg er flink voor betaald. We waren anderhalf jaar samen. Geloof me, dan ben je vrienden voor het leven. Uit de gevangenis in Arnhem ken ik Ralph, die heeft zijn straf inmiddels ook uitgezeten en runt nu een tuinbedrijf in Boekelo.

Ed ken ik uit Veenhuizen. Hij woont nu in Groningen en is een aannemersbedrijf begonnen samen met een Pool en een Roemeen, die zaten ook bij ons op de afdeling. Ze vroegen of ik niet met hen wilde samenwerken. Ik kan nog geen twee stenen optillen heb ik gezegd. Ik heb mijn jongste zoon er heen gestuurd, die was net gestopt met school. Door de week kan hij op het erf in een keet slapen. Dicht bij het werk. Ze slopen woningen. In het weekend komt hij thuis. Die minishovel van mij, misschien kan hij daar nog wel wat mee. Ik heb het beste met mijn zoon voor, ik wil niet dat hij zo wordt als ik.’

‘Ook met jou gestel zijn er kansen’, begon ik. ‘Zittend werk, mensen aansturen, iets op een kantoor. De wereld ligt voor je lopen. Je hebt je vrijheid terug.’ Ik had het idee dat ik nog meer voordelen van goed burgerschap moest oplepelen. ‘Je bent buiten.’ Hij keek me aan en zei: ‘Ik kan net zo goed in de gevangenis zitten. Ik zit nu ook altijd binnen.’