Een blik op 2010. Wie het jaartal even op zich laat inwerken kan visioenen krijgen van science fictionachtige allure. Maar in de gezondheidszorg is acht jaar niet erg veel. Het kost tijd de mammoettanker van het zorgstelsel bij te sturen en in de afgelopen decennia bleek niet iedere poging daartoe even succesvol. Toch heeft het kabinet met zijn nota ‘Vraag aan bod’, met plannen voor een nieuw zorgstelsel, plaatsgenomen aan het roer. Het moet anders, het moet beter en wel ruim vóór 2010. In 2005 (dat is over iets meer dan drie jaar!) moet er een nieuw stelsel zijn, waarbij het onderscheid tussen ziekenfonds en particuliere verzekering verdwijnt. Den Haag erkent dat de grenzen van zijn eigen regelzucht bereikt zijn en wil zorgaanbieders, cliënten en vooral verzekeraars de touwtjes meer in handen geven. Maar niet helemaal, want de overheid blijft verantwoordelijk voor goede en betaalbare zorgvoorzieningen voor alle burgers. Voor de basiszorg – het kabinet noemt het ‘noodzakelijke zorg’ – zal één verzekeringspakket opgetuigd worden, de Algemene Verzekering, een verplichte verzekering voor iedereen. Daarnaast kan de burger zijn keuze maken uit aanvullende pakketten die de verzekeraars mogen aanbieden. Dit alles zegt nog niets over de toekomst van voorzieningen waarvan mensen vaak langdurig afhankelijk zijn, die daardoor moeilijk verzekerbaar zijn en die vrijwel niemand uit eigen zak kan betalen. Voorzieningen als gehandicaptenzorg, die nu nog apart gefinancierd worden uit de AWBZ-premies die we met elkaar opbrengen. De AWBZ is een verouderde, starre wet die hard aan vernieuwing toe is, maar het is wel een solidaire wet. Iedereen betaalt mee en wie het nodig heeft, maakt er gebruik van. Of de AWBZ in 2010 nog zal bestaan, is zeer de vraag. Het kabinet verwacht waarschijnlijk van niet. In Vraag aan bod staat dat na de invoering van het nieuwe stelsel in 2005 de AWBZ-zorg ‘op termijn’ grotendeels onder de werking van de Algemene Verzekering zal worden gebracht. Zo ontstaat één integraal financieringsstelsel. Op zichzelf kan dat, maar we moeten uitkijken het kind niet met het badwater weg te gooien. De verzekeraars krijgen in het nieuwe stelsel een centrale positie. Juist zij zitten niet te wachten op klanten die langdurig zorgbehoeftig en daardoor duur zijn. Gehandicaptenzorg vormt vanuit dat perspectief een commercieel weinig interessant onderdeel van de totale zorgverzekering. Er bestaat een risico dat straks alle aandacht en middelen gaan naar de interessantere en veel grotere groep consumenten van bijvoorbeeld huisartsen- en ziekenhuiszorg. Dat zijn we immers allemaal, terwijl lang niet iedereen in zijn leven met een handicap te maken krijgt. Toegegeven, het is een doemscenario dat mensen die langdurig op zorg zijn aangewezen het kind van de rekening kunnen worden. Dat bijvoorbeeld gehandicapten in 2010 misschien in de kou zullen staan omdat er geen draagvlak is voor verzekeringspremies die ook de kosten dekken van de voor hen benodigde eigentijdse en kwalitatief verantwoorde zorg. Het kabinet erkent dat het probleem aandacht verdient, maar heeft er nog geen concrete oplossing voor. Daarom moeten we nu al waarschuwen. Ook in het nieuwe stelsel moeten waarborgen worden ingebouwd voor juist die groepen die dit het hardst nodig hebben. Waarborgen van toegankelijkheid en solidariteit die bestand zijn tegen mogelijk zwaar weer, zoals een economische teruggang die de bereidheid van verzekerden om premie te betalen onder druk zet. De AWBZ kan niet worden afgeschaft zolang het nieuwe zorgstelsel zulke garanties niet biedt. Want wat er ook gaat veranderen tussen nu en 2010, het adagium dat een beschaving zich laat afmeten aan de wijze waarop ze met haar zwaksten omgaat, is van alle tijden.