Waar in een verzorgingshuis nog gezamenlijk wordt gegeten, daar zit de oudere nu alleen thuis. En niet iedereen heeft de kans of mogelijkheid om contact met anderen te zoeken. De overheid geeft aan dat het eenzaamheid voornamelijk lokaal tegengegaan moet worden. Maar het gevaar is dat er hierdoor te snel aan het toenemende probleem voorbij wordt gegaan.
Eenzaamheid is een subjectief begrip. Je kunt veel gezelschap hebben van vrienden en familie en toch eenzaam zijn. Terwijl iemand met weinig contacten niet per definitie eenzaam is. Eenzaamheid is de ervaring van een gemis aan bepaalde sociale relaties of aan de kwaliteit daarvan. Doordat er meer wordt ingezet op extramurale hulp, moet het mogelijk zijn om langer thuis te blijven wonen. De toepassing van domotica en ICT is hierbij een belangrijk hulpmiddel.
Zo is er bijvoorbeeld een televisie die de demente bejaarde vertelt dat het tijd is om medicijnen in te nemen. En heeft zorgverzekeraar CZ geïnvesteerd in de ontwikkeling van een robot die ingezet kan worden in de ouderenzorg. Een instrument ter aanvulling van de huishoudelijke hulp, zodat de medewerker meer tijd over houdt voor menselijk contact. Een betaalde kracht inzetten voor menselijk contact? Ik voorspel dat het binnen korte tijd ter vervanging is van de medewerker en niet ter aanvulling.
Domotica en ICT kunnen goede aanvullende instrumenten zijn om de zorg efficiënter te organiseren, maar verkleinen de mogelijkheid tot het aangaan van sociale relaties. Het menselijk contact wordt immers verminderd, met een stijging van eenzaamheid tot gevolg.
Door de inzet van deze instrumenten en maatregelen denk ik dat er een toename is van verborgen eenzaamheid. Er is minder zicht op de groep ouderen die voorheen in het verzorgingshuis zaten en nu alleen thuis zitten. Als maatregel stelt de overheid onder meer voor om contacten te bieden aan eenzame ouderen. En hier gaat het mis.
Want er is een toenemende groep waarvan niet bekend is dat zij eenzaam zijn. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat interventies tegen eenzaamheid het meest effectief zijn als de eenzame persoon zelf actief betrokken is. Maar de ouderen die nu alleen thuis zit, neemt zelf geen initiatief tot contact. Waar voorheen in de eetzaal werd gegeten of koffie werd gedronken in de gezamenlijke huiskamer, daar zit de oudere nu thuis.
Het is dus van belang om de groep eenzame ouderen in beeld te krijgen en passende faciliteiten te bieden. Naast het verhogen van de kwaliteit van leven, levert het de overheid ook veel op. Het is namelijk aangetoond dat de bestrijding van eenzaamheid leidt tot lagere zorgkosten. Naast het landelijk stimuleren van langer zelfstandig thuis wonen, moet er dus bijvoorbeeld lokaal altijd een faciliteit zoals een buurthuis of wijkcentrum worden geboden. Kortom, het op eenvoudige wijze mogelijk maken van ontmoeting en aangaan van sociale contacten.
