Meer algemeen: waar zou ‘de samenleving’ voor moeten kiezen? Deze kwestie houdt me nog altijd bezig, omdat de vraag of overlast voor zorg gaat naar mijn gevoel steeds vaker terugkomt in de OGGZ, of in elk geval valt het me vaker op dan voorheen.
In het woord ‘samenleving’ ligt het antwoord op de vraag al bijna besloten, zou je kunnen zeggen; in het samen leven, zou je er samen uit moeten kunnen komen. Buren spreken elkaar aan op overlast, levert dat geen resultaat op, dan gaat de woningcorporatie meedoen, of soms zelfs de politie, of een vorm van hulpverlening. Maar daar hoeft het nog niet anders van te worden. En wat doe je dan? Investeren in acceptatie of duimschroeven aandraaien?
Het wonen in de directe omgeving van iemand van wie je overlast ervaart, is geen pretje. Dat kan ik me niet alleen voorstellen, ik kan er uit eigen ervaring over meepraten. Dan moeten accepteren dat de situatie is zoals die is, valt ook niet mee. Echter, de manier waarop de samenleving is ingericht, brengt dit soort situaties mijns inziens met zich mee.
Hiermee wil ik geen vrijbrief opstellen voor het elkaar zoveel mogelijk overlast bezorgen en alles klakkeloos accepteren, maar wel het perspectief onder de loep nemen. Overlastbestrijding en zorg kunnen met elkaar te maken hebben, op straat, in buurten, in opvanghuizen bijvoorbeeld ook. In de daklozenopvang waar ik vrijwilliger ben, moet er soms wel eens een bezoeker een tijdje naar buiten, omdat de groep te onrustig wordt van zijn gedrag. Iets dat uiteindelijk ook in zijn eigen nadeel kan werken. Maar liever niet lang. Een zorgverlenende interventie in een gezin dat veel heibel veroorzaakt in een buurt kan er (meest op lange termijn) aan bijdragen dat de overlast vermindert, maar zal zelden de enige insteek kunnen zijn.
Het is een samenlevingsvraagstuk; is het voor het samenleven wenselijk dat mensen die zich meer dan gemiddeld opvallend ophouden in het straatbeeld tamelijk vlot in een overlastlijstje terecht dreigen te komen? Denk bijvoorbeeld aan daklozen, voor wie geen dagopvang is of die van dagopvang geen gebruik willen maken. Op de meest logische plekken in binnensteden is soms geen bankje meer te bekennen, omdat er anders wel eens een dakloze op zou kunnen gaan slapen. Dat zou overlast geven. Maar voor wie? En wie bepaalt wat wanneer overlast is? Toen een collega enige tijd geleden intensief betrokken was bij een dakloze vrouw die zich veel in het centrum van een stad ophield, bleek de omgeving vooral zorg voor deze vrouw te hebben.
Laten we dus zorgvuldig omgaan met de term ‘overlast’, maar laten we ook zorgvuldig zijn in ons handelen wanneer er inderdaad wel degelijk sprake is van overlast. In de regio waarin ik werkzaam ben, zijn positieve ervaringen met een kleinschalig project containerwoningen. Iemand burenluw laten wonen kan soms een oplossing zijn, maar als we de delta van allerlei rivieren vol hebben staan met containerwoningen is het te laat. Wie leeft dan nog met wie samen? Zorgvuldigheid voorop dus, maar er helemaal uit ben ik nog evenmin als aan het begin van dit schrijven. Graag reactie dus om daar verder in te komen!
Astrid Bosman (1973) is maatschappelijk werker en sociologe. Zij is onder meer werkzaam geweest in de jeugdhulpverlening en de dak- en thuislozenopvang. Nu is ze namens een instelling voor Algemeen Maatschappelijk Werk actief in een OGGZ-team. Astrid heeft Vooral affiniteit met OGGZ-doelgroep en de beleidsvraagstukken rondom de organisatie van zorgprocessen en logisch handelen.
