Kaarina Schoonheim – Projecten waarbij sociale activering en stimulering voorop staan, zijn niet nieuw. Dat weet ook welzijnsorganisatie Surplus Welzijn. Zij kreeg de opdracht voor de ontwikkeling van BuurtSaam, een breed gedragen initiatief in Breda waarbij bewoners elkaar opnieuw ontmoeten.
  
Werk zoals normaal? Niet helemaal. Vernieuwend is dat knelpunten uit een eerder project zijn doorvertaald naar een opgefriste aanpak, uit te voeren op dezelfde plek. In de wijk Hoge Vucht probeerde men in 2007 ‘TijdVoorElkaar’ uit. Dit project, waarbij bewoners diensten aan elkaar verlenen, sloeg niet aan. De drempel om steeds iets terug te vragen bleek te hoog. Bewoners wilden elkaar wel ontmoeten, maar niet alleen als iemand een klusje had. Wanneer dan wel?
   
De kern
Er kwam een nieuw concept op tafel, namelijk de pilot van BuurtSaam. De naam laat raden wat het gewenste resultaat is, namelijk de sociale binding en participatie van bewoners in de buurt bevorderen. Door onderlinge contacten te versterken worden bewoners gestimuleerd om activiteiten voor en met elkaar te ondernemen. Niet alleen de leefbaarheid neemt daarmee toe, maar ook de grootte van iemands netwerk. 
  
In elke buurt wonen mensen die eenzaam zijn. BuurtSaam is er ook voor hen. Want als je het met gezellig burencontact niet redt, staan er organisaties klaar om je verder te helpen.
   
Opknapbeurt en buurtgevoel
BuurtSaam focust zich op de Brusselstraat. Hier staan vijf flats met een gevarieerd bewonerspubliek. Starters en senioren, gezinnen en individuen, westers en niet-westers; je komt er iedereen tegen. Momenteel worden de woningen geherstructureerd. Binnen- en buitenwerkzaamheden geven de straat een totaal nieuw aanzien. Voor de partijen achter BuurtSaam is dit hét moment om kennis te maken met bewoners. De woningcorporatie is namelijk tijdens de werkzaamheden vaker te vinden ‘achter de voordeur’. Door als welzijnsorganisatie op hetzelfde moment aan te kloppen, hoef je bewoners maar één keer te storen. De vervolgcontacten komen zodra alle woningen klaar zijn. 
  
Dat is de tijd voor de huisbezoeken. Bewoners en stagiaires social work onderzoeken hoe het staat met de huidige contacten. Wat willen bewoners, waar hebben ze hulp bij nodig? Vervolgens wordt er op deze signalen ingespeeld. Dit gebeurt door het faciliteren van gewenste activiteiten. Alles staat dan in het teken van een actieve rol van de bewoners. BuurtSaam helpt bij het realiseren van de plannen, ook om na afloop van het project de vernieuwde contacten voort te zetten.
  
Stilte voor de storm
Welk soort contacten wensen bewoners dan? Tot BuurtSaam op huisbezoek gaat kan het nog alle kanten op. Geslaagde voorbeelden zijn er genoeg. Een straatfeest, wijkatelier, telefooncirkel, koffie-ochtend, iets anders? De betrokken partijen zijn benieuwd hoe bewoners denken over onderlinge ontmoeting. 
  
Idealiter volgt uit BuurtSaam een succesconcept voor in een andere buurt. ‘Juist vanwege de open blik zou het project overal kunnen plaatsvinden. Daarom besteden we veel tijd aan de uitvoering. Aan BuurtSaam ging een nulmeting vooraf, maar wat we achteraf kunnen meten is nog niet te voorspellen. Dat maakt het ongewis, maar ook spannend’, aldus Mikel Adriaansen, leidinggevende bij Surplus Welzijn. 
   
Eerste stappen
BuurtSaam heeft inmiddels overal contact met een flatraad. Deze commissies zijn de toegang tot andere bewoners. Hun tips bleken goud waard in de opstartfase. Iedere raad gaf een duidelijk beeld van zijn flat. Bij de een wordt gegroet, meer niet. Bij de ander regelen bewoners veel zelf en spreken ze elkaar nauwelijks. 
   
Vooral het leggen van die eerste contacten is een knelpunt. In de flats waar nog volop gewerkt wordt zijn bewoners er niet aan toe. Eerst willen zij af van de geluidsoverlast en de puinhoop. Het sociale leven staat op een lager pitje. Behalve in de wandelgangen. Bewoners passeren elkaar met emmers verf. ‘Samen verzuchten we dat we blij zijn als alles klaar is’, aldus een 55-plusser. ‘Wat zo’n project gaat brengen moet ik nog zien, maar op dit moment zitten alle bewoners in hetzelfde schuitje. In dat opzicht ontmoet je elkaar.’
    
De komende tijd
Binnenkort krijgen alle bewoners bericht dat er in 2009 huisbezoeken plaatsvinden. Ze worden uitgenodigd voor een gezellige avond waar BuurtSaam zich voorstelt. De wens is dat bewoners zich hierna melden als teamlid voor de huisbezoeken. 
   
In januari staat namelijk de training gepland voor vrijwilligers en stagiaires. Centraal staan gesprekstechnieken en signalering. Straks zijn de BuurtSaam-teams de ogen en oren van het project. 
  
Bij hulpvragen van bewoners zorgen de betrokken partijen voor een snelle respons. Careyn Thuiszorg Breda, IMW Breda (maatschappelijk werk), Avans Hogeschool, SOB (ouderenwerk), Breda-Actief (vrijwilligersorganisatie), WonenBreburg (woningcorporatie) en Surplus Welzijn zijn de organisaties die het project dragen. Wat maakt hen betrokken? ‘De trigger is hoe mensen op eenvoudige wijze weer bij elkaar komen. Hoe ontwikkel je een methode waarmee bewoners die aangewezen zijn op de omgeving hun netwerk verstevigen? BuurtSaam draagt bij aan die ontwikkeling’, aldus Liesbeth Smedinga van Stichting Ouderenwerk Breda.
   

Stof voor het veld
BuurtSaam is gestart en kan alle kanten op. Dat brengt ook vragen: Gaan bewoners samenwerken met studenten? In hoeverre kan men terugvallen op levenservaring, waar is voorbereiding nodig? Doen bewoners straks open? Is het plan de juiste in de praktijk? Wat zal de uitvoering verwachten? Hebben bewoners iets aan het front van zeven organisaties? 
  
Zolang de koers onvoorspelbaar is, liggen alle routes open. Zoals veelgehoord tijdens de feestdagen: het oude jaar is het nieuwe begin. Voor 2009 geldt in ieder geval: geen buurt zonder het samen te doen. BuurtSaam hoopt dat ‘samen’ te stimuleren.
   
Kaarina Schoonheim is projectleider BuurtSaam.