Door Natalie Bremmer en Daan Heineke, Conclusion Advies en Management

Vanaf de tekentafel is het eenvoudig: voeg de jeugdgezondheidszorg en de vijf Wmo-functies bij elkaar, schakel met Zorg- en Adviesteams en de Bureaus Jeugdzorg, noem het Centra voor Jeugd en Gezin (CJG). En voila, je hebt een laagdrempelig, herkenbaar en samenhangend aanbod opvoed- en opgroeiondersteuning voor alle gezinnen en kinderen in Nederland (inclusief die met problemen).

Maar zo eenvoudig is het niet. De CJG-ontwikkeling vergt een extra investering in het committeren en goed laten samenwerken van partners op verschillende niveaus met als uiteindelijke doel: gezond, veilig, evenwichtig en voorspoedig opgroeien van álle jeugdigen van -9 maanden tot 23 jaar.

Regisseren
Al bij de invoering van de Wmo en nu ook bij de ontwikkeling van de CJG’s wordt van de gemeente verwacht om nadrukkelijk een regierol op te pakken. Over wat die regierol precies inhoudt zijn de meningen verdeeld. Conclusion Advies en Management onderscheidt vier regieactiviteiten die in verschillende fasen van de CJG-ontwikkeling steeds terugkomen:
– motiveren (actief luisteren, relaties leggen, commitment vragen, meekrijgen, werken aan draagvlak);
– ondersteunen (faciliteren, proces begeleiden, dienstbaar zijn aan behoeften ketenpartners);
– verbinden (samenwerken, commitment krijgen, op één lijn krijgen, zorgen voor samenhang, afspraken maken);
– sturen (opdrachten geven, knopen doorhakken, doorzetten, aanspreken, toetsen, afrekenen).

Aan het begin van de CJG-ontwikkeling ligt het accent van de regie op motiveren en ondersteunen. Later zal de gemeente meer prioriteit gaan geven aan de samenhang van het CJG-aanbod. Er is niet-vrijblijvende samenwerking nodig tussen gemeentelijke diensten, tussen gemeenten, tussen gemeente en uitvoerende organisaties, tussen die uitvoerende organisaties en tussen managers en professionals. Regie betekent voor een gemeente ook ondersteunen en loslaten: de regie daar laten waar hij hoort. Het is daarom handig om onderscheid te maken in drie regieniveaus: uitvoerende regie, netwerkregie en bestuurlijke regie. Op die niveaus zijn respectievelijk een casusregisseur (zorgcoördinator), een netwerkregisseur (procesmanager) en een beleidsregisseur (de gemeente) nodig.

De gemeente heeft de regie over vijf fasen: verkenningsfase, analysefase, visievormingsfase, ontwerpfase en implementatiefase.

Verkenningsfase
De jeugd heeft de toekomst! De eerste ambities van een gemeente komen voort uit de overtuiging, dat het essentieel is om als gemeente te investeren in de jeugd. In alle jeugd; kinderen met wie het goed gaat en kinderen in risicovolle omstandigheden. En in hun ouders, die de taak hebben om hun kinderen op te voeden tot zelfredzame, verantwoordelijke volwassenen. Om dat proces te ondersteunen is er een CJG noodzakelijk. Kleinere gemeenten zullen daarbij veelal gaan samenwerken. Er zullen verkennende gesprekken plaatsvinden met de verschillende uitvoerende partners, van wie de jeugdgezondheidszorg, het schoolmaatschappelijk werk en het Bureau Jeugdzorg de kern vormen.

Analysefase
Het is niet zo dat het CJG iets compleet nieuws is. De meeste CJG-activiteiten vinden nu al plaats, denk bijvoorbeeld aan diensten als het consultatiebureau, een jeugdinformatiepunt en het schoolmaatschappelijk werk. Het is belangrijk om zicht te hebben in al die activiteiten en structuren: wat gaat goed en wat moeten we vooral behouden in de CJG-ontwikkeling? Bij die analyse worden ook de knelpunten zichtbaar: wat kan beter?
Vanzelfsprekend komen bij een analyse van de huidige stand van zaken ook de vragen, behoeften en wensen van de doelgroep (de afnemers) aan de orde. Hoewel het niet eenvoudig is, is het wel belangrijk dat de gemeente de doelgroep betrekt vanaf de start van de CJG-ontwikkeling en onderscheid maakt tussen ouders, jeugdigen en professionals. Want ook professionals zoals leerkrachten, huisartsen en politieagenten kunnen gebruik maken van het CJG. Het is de kunst om voor het betrekken van de verschillende doelgroepen een aansprekende vorm te vinden: een persoonsgerichte aanpak.

Visievormingsfase
Stap voor stap zal het meer helder worden wat het CJG in een gemeente gaat brengen. Voor gemeenten is het in dit stadium effectief om met buurgemeenten in de regio samen te werken. Niet alleen bij het opzetten van het CJG, maar vooral ook bij het laten uitvoeren van het CJG. Verschillende samenwerkingspartners zoals de GGD, het AMW en Bureau Jeugdzorg werken regionaal. Voor hen is het ook efficiënter om op een min of meer uniforme wijze te participeren in de CJG’s in de regio. De samenwerkende gemeenten en de samenwerkende beoogde-CJG-partners zullen met elkaar in gesprek gaan over de doelen, functies, diensten en vormgeving van het CJG. Nog vage beelden en houtskoolschetsen over de front- en backoffice worden verscherpt door te investeren in prikkelende netwerkbijeenkomsten en communicatie met ketenpartners. Elkaars mogelijkheden erkennen, elkaar vertrouwen en gaan voor dezelfde concrete CJG-meerwaarde. Alleen zo ontstaat er een duidelijke en integrale visie met draagvlak.

Ontwerpfase
Als er brede overeenstemming is over de visie en het beoogde eindplaatje van het CJG, is er werk aan de winkel wat betreft het vertalen van de visie naar een concreet, praktisch en uitvoerbaar ontwerp. Met een organisatiestructuur, een werkwijze, instrumenten en een registratiesystematiek. Met een fysieke omgeving, personeel en financiën. Integratie van werkprocessen zorgt voor een effectieve ketensamenwerking. Het is nodig dat het in de vorige fase opgebouwde erkende vertrouwen in de samenwerking concreet wordt omgezet in een implementatieplan. Een verbindende samenwerking in de praktijk van alledag komt niet vanzelf. Een projectleider biedt meer dan de nodige ondersteuning. De projectleider werkt aan samenwerking door het samen leren en werken te bevorderen (en uiteindelijk ook door bindende concrete afspraken over de inzet van menskracht en middelen en de gezamenlijke resultaten).

Implementatiefase
En dan is het in 2010 of misschien al in 2009 zover: de start van het CJG. Een bordje met het logo aan de gevel, mooie folders, een informatieve website en CJG-medewerkers die voor elke ouder of jeugdige klaar staan voor informatie en advies. Ondertussen gebeurt er veel achter de (regionale) schermen. Professionals van diverse pluimage gaan aan de slag om gezinnen en jeugdigen die risico’s lopen en meer ondersteuning nodig hebben, te signaleren, naar de juiste hulp te begeleiden en daadwerkelijk te ondersteunen bij het opvoeden en opgroeien. Dan kunnen minister Rouvoet en de wethouder Jeugd tevreden zijn. Dan begint het echte werk pas: dagelijks investeren in het meedoen van alle kinderen en jongeren in de samenleving.

Conclusion Advies en Management is onderdeel van Conclusion en is een breed georiënteerde organisatie die hiervoor alle disciplines in huis heeft om het volledige plan ter ondersteuning voor u uit te voeren, inclusief ict, procesbeschrijving, HRM etcetera. Voor meer informatie kijk ook naar de website Conclusion Advies en Management.