Van 2011 tot 2017 heeft ZonMw, met financiering van het ministerie van Economische Zaken, vijf studies gefinancierd die moesten aantonen wat de effecten zijn van zorglandbouw. In het rapport dat hierover is uitgebracht, worden de conclusies van de vijf verschillende projecten beschreven.

Zorgboerderijen

In Nederland is er nog geen sluitende registratie van zorgboerderijen. De Federatie Landbouw en Zorg, schat het aantal zorgboerderijen in 2017 op 1100 tot 1200. Bij de federatie zijn rond de 820 boeren aangesloten. De cijfers die het CBS verstrekt liggen veel lager, bijvoorbeeld 614 zorgboerderijen in 2016. ZonMw stelt: ‘Een mogelijke verklaring voor dit verschil is dat verscheidene zorgboerderijen zich niet meer in de landbouw-, maar in de zorgsector zouden registreren. Zeker is dit niet.’ De gemiddelde grootte van een zorgboerderij wordt geschat op 15-20 cliënten. Deze cliënten komen echter niet allemaal op dezelfde dag. Genoemde trends zijn dat de gemiddelde grootte van zorgboerderijen stijgt, en dat de vraag naar plaatsen op een zorgboerderij toeneemt.

Kwalitatieve zorg

In de studies die door ZonMw gefinancierd zijn, werd de effectiviteit onderzocht dagbesteding op een zorgboerderij voor jongeren met gedrags- en opvoedingsproblemen, mensen met een verstandelijke beperking en mensen met dementie. In een vijfde studie werd onderzocht of wonen op de boerderij een nieuwe vorm van verpleeghuiszorg kan zijn voor ouderen met dementie. Uit alle vijf de studies komt naar voren dat zorgboerderijen een waardevolle, kwalitatief hoogwaardige voorziening kunnen zijn voor verschillende doelgroepen. ‘De soms nog aanwezige beeldvorming dat zorgboerderijen hun succes vooral aan hun “aaibaarheid” te danken hebben, kan met deze kennis bestreden worden.’

Jongeren

Uit de studies komt naar voren dat het gedrag van jeugdigen die naar een zorgboerderij gaan, duidelijk verbetert. Meer dan tachtig procent van de ouders voelt zich door de zorgboerderij ontlast, is meer ontspannen en komt aan meer dingen voor zichzelf toe. Bijna negentig procent van de ouders beoordeelt het gedrag van hun kind als verbeterd. Ze zien hun kind gelukkiger worden en beter omgaan met leeftijdsgenoten. Ook ziet ruim driekwart van de ouders verbeteringen in het functioneren van hun gezin. In iets mindere mate zien ze ook verbeteringen in hun wijze van opvoeden en begrijpen ze hun kind beter. Deze uitkomsten worden ondersteund door de beoordeling die de begeleiders van de jongeren over dezelfde aspecten aan de onderzoekers gaven. In het rapport is verder te lezen: ‘Volgens ouders en begeleiders was er dankzij de zorgboerderij voor dertig procent van de jeugdigen geen intensievere hulp nodig, hierbij is naar schatting ook voor de helft van deze groep een uithuisplaatsing voorkomen. Een kostenberekening liet zien dat de inzet van de jeugdzorgboerderij een besparing van 28 procent opleverde ten opzicht van de geschatte zorgkosten van deze groep in het geval er geen zorgboerderij ingezet had kunnen worden.’

Een omgeving waar men begrip heeft voor dementie. Bewoners met de ziekte koppelen aan vrijwilligers, foto’s voor de wijkagent, één kliko voor het afval en een training voor winkeliers. In Veenendaal wordt een eerste wijk dementievriendelijk gemaakt. Lees dit PREMIUM artikel hier >>

Dagbesteding voor mensen met dementie

Mensen met dementie die als dagbesteding een zorgboerderij bezoeken, stimuleren volgens de onderzoekers de maatschappelijke participatie. Door dat zorgboerderijen ervoor kunnen zorgen dat mensen met dementie het gevoel hebben vrijwilligerswerk of betaald werk uit te voeren, draagt dit bij aan hun gevoel ergens bij te horen en een zinvolle bijdrage te kunnen leveren aan de samenleving. ‘Daarnaast vervult dagbesteding een belangrijke respijtfunctie voor mantelzorgers van mensen met dementie. Hoewel zowel dagbesteding op zorgboerderijen als reguliere dagbesteding mantelzorgers in principe kan ontlasten, laat dit onderzoek zien dat het ook voor mantelzorgers, met name partners, wel degelijk van belang is welk type dagbesteding voor hun naaste wordt ingezet. Zo zijn er mantelzorgers die geen dagbesteding zouden hebben ingezet als er geen zorgboerderij zou zijn geweest. Dit omdat reguliere voorzieningen voor dagbesteding onvoldoende aansluiten bij de wensen en mogelijkheden van hun naaste.’

Betere op zorgboerderij dan in verpleeghuis

In de studie waarin 24-uurszorg voor mensen met dementie op een zorgboerderij vergeleken wordt met 24-uurszorg in een verpleeghuis, blijkt dat bewoners van zorgboerderijen actiever zijn, meer sociaal contact hebben, en vaker buiten komen in vergelijking tot reguliere verpleeghuizen. ‘Mantelzorgers van bewoners in zorgboerderijen kozen bewuster voor de zorgboerderij, waren positiever over de fysieke omgeving en sfeer, mogelijkheden voor activiteiten, en ervoeren zorg als persoonsgerichter dan in andere typen verpleeghuizen.’

Mensen met een beperking

Uit de studie die zich richtte op de effectiviteit van zorglandbouw voor mensen met een verstandelijke beperking, blijkt dat deelnemers vooral naar de boerderij om te werken en leren. Ook doelen als ‘voor dieren’, ‘buiten zijn’, ‘gezelligheid’, ‘zelfstandiger worden’ en ‘jezelf kunnen zijn’ werden vaak genoemd. ‘Rustiger worden’ wordt niet vaak als doel genoemd, maar cliënten hebben wel de ervaring dat zij dankzij hun werk op de zorgboerderij rustiger zijn geworden. Vooraf gestelde doelen lijken behaald te worden, maar begeleiders en cliënten zijn het niet altijd eens over de mate waarin. Cliënten zijn dan positiever dan begeleiders. Zij zijn tevreden over hun werk, ervaren weinig druk en vinden hun werk belangrijk. Ook de relatie met collega’s, het aantal mensen dat cliënten naast hun collega’s ontmoeten en de kwaliteit van deze contacten is volgens cliënten goed.