De professional wordt geleid door ‘doelen in de hulpverlening’, die geen hulp geven, maar leiden tot ‘gewenste situaties’. Dat is het beeld dat Jan van Lieshout schetst van de traditionele hulpverlening. Hij richtte samen met initiatiefnemer Rob van Pagée de Eigen Kracht Centrale op. De EKC draagt een geheel andere visie op hulpverlening uit: niet de professional is leidend in de hulp, maar de cliënt of het gezin zelf. Met zijn sociale netwerk zoekt de cliënt in een Eigen Kracht-conferentie naar mogelijkheden om zijn problemen op te lossen. Binnen dat netwerk worden een plan en afspraken gemaakt. Ieder heeft daarin een eigen bijdrage en een eigen rol.
Dominant
De manier waarop in de reguliere hulpverlening besluiten worden genomen, klopt niet. Dat is de stellige overtuiging van Van Lieshout. Volgens hem is het denken van de professional altijd dominant, of het nu gaat om een hulpplan of outreachend werken. ‘De professional heeft de kennis en is leidend. Terwijl het gezin, de cliënt dat juist zou moeten zijn. Zij zijn verantwoordelijk om hun problemen op te lossen, met hulp van de eigen sociale omgeving.’ Maar voor hulpverleners is het lastig om die verantwoordelijkheid om hulp te bieden los te laten. Het is het grote manco van de meeste hulpverleners, weet Van Lieshout: ‘Het lukt hen niet de rol van ‘de deskundige die gaat hulpverlenen’ los te laten’.
Methodieken
Niet alleen de hulpverleners, het hele hulpverleningscircuit is door de jaren heen verworden tot een ‘zorgindustrieel complex’, volgens Van Lieshout: ‘Vanaf de jaren ’50 is alle kennis van wat er met mensen aan de hand kan zijn rechtstreeks omgezet in interventies. Er is een enorme structuur van hulp en methodieken gebouwd. De stuurkracht is komen te liggen bij instellingen die er hun geld mee verdienen.’
Energie
Dus alle methodieken en interventies kunnen overboord? Dat wil Jan van Lieshout nu ook weer niet stellen. Hoewel uit onderzoek volgens hem wel blijkt dat slechts 15 procent van de gedragsveranderingen wordt bewerkstelligd met methodieken. ‘De relatie met en de bejegening door de hulpverlener draagt 30 procent bij. En 40 procent wordt bepaald door eigenschappen van de cliënt zelf. Dan ligt het toch voor de hand om in die twee factoren de meeste energie te steken.’
Impact
Er zijn nog meer argumenten die pleiten voor de eigen kracht van de cliënt als uitgangspunt. Van de duizend conferenties die jaarlijks worden ingezet, komt het bij slechts honderd niet tot enige actie. En conferenties zijn ook goedkoper dan zware hulpverlening. In een Eigen Kracht-conferentie wordt het leeuwendeel van de hulp en de zorg door het sociale netwerk overgenomen. Dat netwerk heeft ook meer impact op de cliënt dan hulpverleners.
Emancipatie
Het is niet alleen hosanna. De Eigen Kracht-conferenties hebben een groot nadeel, zo betoogde hoogleraar maatschappelijk werk Carol van Nijnatten een half jaar geleden in Zorg + Welzijn. Hij waarschuwde voor de terugkeer van het ‘recht van de sterkste’. Manipulatieve familieleden – of gezinsleden – kunnen de hulpplannen naar hun hand zetten. Bovendien hebben wettelijke regels en het recht op zorg volgens Van Nijnatten de emancipatie van kinderen en vrouwen bevorderd. Ze kunnen zich rechtelijk verweren tegen onderdrukking en geweld.
Manipulatie
Jan van Lieshout neemt fel stelling: ‘Heeft Nijnatten daar cijfers over? Is dat een hypothese of een conclusie? Manipulaties in families zijn eigen aan de aard ervan. Het recht van de sterkste is nooit weggeweest. Van de mensen die hebben deelgenomen aan Eigen Kracht-conferenties zegt 97 procent dat ze konden bijdragen aan het proces naar een oplossing. Dat wijst niet op manipulatie.’ Hij verwerpt het idee dat wetten en regels emanciperend hebben gewerkt: ‘De Wet op de Jeugdzorg moet de cliënt versterken. Maar wat gebeurt er? De cliënt wordt vastgepind op een diagnose. Zo wordt die cliënt niet versterkt, maar met problemen overladen.’
Meer nieuws in uw inbox? Klik hier voor de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Voor meer achtergronden en opinies, neem hier een abonnement op Zorg + Welzijn Magazine.
Bron: Foto: Herbert Wiggerman
Gehoord van de EKC en overleg gehad met een client. Zij zag het eerst niet zitten, maar met uitleg is zij de uitdaging aangegaan.
De coordinator heeft prima werk gedaan, uitnodigen geregeld, alle mensen die cliente erbij wilde hebben waren erbij.
Samen met de cliente opgeschreven waar zij hulp bij nodig heeft.
Keurig netjes alles op papier. Iedereen wilde graag iets voor cliente betekenen. Perfect.
Het mag natuurlijk even tijd kosten, en ook mag iedereen even wennen aan het idee. Toch ben ik blij dat de cliente nog wel een indicatie had, want er is namelijk niets voor of met de cliente gedaan. Ik heb contact gezocht met de contactpersoon van het netwerk, en er zou een evaluatie zijn. Ook hieruit kwam niets.
In overleg met de cliente de indicatie weer proberen te verhogen, en dus toch maar weer bij de hulpverlening.
Misschien werkt mijn organisatie voor het geld, ik niet! Ik heb ook liever dat mensen uit het netwerk dingen voor en met de client doen. Maar als het niet kan, dan kan het niet anders.
Helaas is dit een verhaal waarin de EKC niet gelukt is! Ik had gehoopt op iets anders..
Waarom toch altijd die (schijn)tegenstellingen?
“De” hulpverleners tegenover “de” client.
Het AMW (Algemeen Maatschappelijk Werk) is al decennia met klanten volgens dit stramien bezig: je eigen kracht ontwikkelen en versterken en je eigen netwerk waar wenselijk en nodig erbij betrekken. We “dringen geen hulpaanbod op” want dat werkt bijna nooit en is meestal onwenselijk want improductief. Wel zijn we professionals die erg goed kunnen luisteren en meedenken, met veel liefde, aandacht en kennis en vaardigheden.
Onze beroepscode geeft ook aan dat we beginnen waar de klant is en wat die nodig heeft en onbevooroordeeld de mensen bijstaan in wat ze wensen en nodig hebben.
Eigen Kracht en Professionaliteit vullen elkaar dus moeiteloos aan, lijkt me.
Ik ben al ruim 22 jaar amw-er dus ik weet waar ik het over heb, al zeg/schrijf ik het zelf.
Weet U het nog, 30 jaar geleden? De markt van welzijn en geluk?
Ook Achterhuis ging eraan voorbij, dat er eerst een probleem was en daarna een hulpverlener.
Eigen Kracht is op zich een prima initiatief, maar waarom jezelf groot maken door een ander klein te maken. Ik zeg geregeld tegen jeugdige”n: Zolang je dat nodig hebt, ben je nog niet volwassen!
ik ken deze conferenties niet, maar herken de grenzeloze bemoeizucht van coaches en psychologen, die allemaal “weten” hoe jij als mens bent en waar jij als mens naartoe moet. Afgrijselijk. Hier komt al jarenlang voornamelijk ellende van. Mensen kunnen het best altijd nog hun eigen problemen oplossen. Echter, als je in een dip zit zijn er veel mensen zo naief om te denken dat een gesprek met een psycholoog misschien wel helpt. Dit is echter zelden het geval. Psychogen geloven in het afbreken van mensen. En dan kost het volgens sommigen weer 15 jaar om weer verder te komen, maar helemaal goed komt het niet meer. Tja, van dat soort expert opinies wordt je wel behoorlijk ongelukkig. Het alternatief om gewoon lekker uit te huilen , jezelf dan uit een moeras te trekken, een vakantie te nemen, en dan weer proberen de draad op te pakken (wat je normaal zou doen) is voor de meesten echt veel en veel beter dan de mallemolen van wat we (nep) hulpverlening zijn gaan noemen. En je komt er vaak nooit meer vanaf, want altijd kom je wel weer ergens een psycho tegen die denkt dat het goed is om eens lekker in je priveleven te wroeten (op zoek naar werk).
Mensen, begint eer ge begint. Zorg gewoon lekker voor jezelf.