‘Ik verbaas mij erover hoe we met ingewikkelde regelgeving en systemen de toegang tot zorg en begeleiding vaak lastig hebben gemaakt’, begon Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, haar betoog. Bijna 300 ingelogden waren aanwezig tijdens het online landelijk congres Clientondersteuning van Movisie. ‘Hoe complexer de zorg, hoe ingewikkelder het systeem erachter’, volgens Bussemaker. Zij hield een pleidooi om ‘over de grenzen van de verschillende logica’s’ voor zorg en cliënt ondersteunen te kijken: ‘Ga naast je cliënt staan en kijk naar wat iemand nodig heeft.’

Drie logica’s

Tijdens het online congres op dinsdag 29 september gingen deelnemers achter de studiocamera’s in gesprek over: ‘Wat we kunnen leren van cliënt ondersteunen en wat er in de toekomst nodig is’. Jet Bussemaker maakte in haar lezing duidelijk dat de RVS in een analyse van zorgondersteuning onderscheid maakt tussen drie logica’s: de zorglogica van de professionals; de verdeellogica over hoe je de zorg rechtvaardig verdeelt waar vooral ambtenaren zich mee bezighouden; de regellogica die op het bordje van de bestuurders ligt en zich vaak richt op hoe misbruik fraude en gemakzucht is te voorkomen. ‘De kunst is’, zegt Bussemaker, ‘dat de personen binnen de verschillende logica’s buiten hun grenzen gaan kijken en gaan meedenken met professionals in de andere kaders. Een voorbeeld: de bestuurder denkt mee over de uitvoering van de zorg voor de inwoner die een zorgvraag heeft en de gemeenteambtenaar denkt mee over hoe de regels aan te passen.’

Systeem moet eenvoudiger

Volgens Bussemaker is het zorgsysteem inmiddels zo ingewikkeld geworden, dat er steeds meer bypasses nodig zijn om de verschillende professionals – bijvoorbeeld zorgverleners, ambtenaren, specialisten, zorgmanagers, activiteitenbegeleiders – per cliënt samen te houden. ‘Hoe meer complexiteit, hoe meer ondersteuning nodig is.’ Het systeem moet eenvoudiger worden en de cliëntondersteuner heeft de taak om naast de cliënt te gaan staan en de simpele weg te vinden: ‘Ga terug naar de bedoeling van ondersteuning.’

Vertrouwde andere

Is het mogelijk om de kennis van de cliëntondersteuner te gebruiken en wat is daarvoor in de toekomst nodig? Deze centrale vraag lag tijdens het online-congres op tafel. Bussemaker beaamde de vraag en suggereerde dat: ‘Niet in alle gevallen een professionele cliëntondersteuner nodig is. Die rol kan ook door een familielid, een buurvrouw of een vrijwilliger worden opgepakt. Het is de rol van een “vertrouwde andere”.’ Daar was een van de tafelgasten, Ilya Stoffer van belangenvereniging Ieder(in) het niet mee eens: ‘Een familielid of vrijwilliger kan nooit een professionele cliëntondersteuner vervangen. Als je echt specialistische en meer complexe hulp nodig hebt, zeker voor langere tijd, dan is een professional belangrijk.’

Sociale logica cliënt ondersteunen

Janny Bakker, voorzitter van Movisie, benadrukte dat de cliëntondersteuning er uiteindelijk toe leidt dat de zorg goedkoper wordt. Zij miste in het betoog van Jet Bussemaker een belangrijk aspect in de cliëntondersteuning, namelijk de sociale logica: ‘Dat gaat over de dagelijkse leefwereld van de cliënt; hoe kun je behalve zorgbehoevend, ook een goede moeder zijn in je gezin en hoe kun je sociaal participeren? Gemeenteambtenaren die zich bezighouden met het geld en de regels voor zorg en ondersteuning moeten ook kennis hebben van deze sociale logica.’

Koplopersproject

Tot slot gaf projectleider Joost de Haan van Movisie het zogenoemde “koplopersproject” van Movisie, Ieder(in) en VNG voor cliëntondersteuning een pleidooi voor de toekomst: ‘Passende ondersteuning betekent dat een cliënt op zoek is naar een onafhankelijk persoon die naast hem staan en hem informeert over de mogelijkheden en de toekomstige processen voor hulp en zorg. Cliëntondersteuning gaat over meerdere levensdomeinen. Hulpvragen kennen geen schotten of regels, maar wat nodig is, is verheldering van de vraag. Dat is de rol van de cliëntondersteuner, de vraag achter de vraag vinden en vervolgens vaak creatieve mogelijkheden vinden om zorg en ondersteuning aan elkaar te koppelen. We moeten blijven leren van elkaar en daar hebben gemeenten, professionals en inwoners met een hulpvraag gezamenlijk een rol in door samen te werken.’

Meer weten over cliëntondersteuning op de website van Movisie>>