Of hij zich zorgen maakt nu de gebruikelijke hulpverlening aan mensen met psychische problematiek is stopgezet? Bauke Koekkoek aarzelt. De lector ‘Onbegrepen gedrag, zorg en samenleving’ aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen en aan de Politieacademie werkt éeen dag in de week ook als verpleegkundige in de crisisdienst. ‘Ik vind het moeilijk te zeggen. Er spelen verschillende dingen: angst voor besmetting of ziekte, sociaal isolement en minder hulpverlening. Heel grofmazig: ik heb het idee dat een deel van de mensen zich terugtrekt, zich wel redt. Zij kunnen deze situatie wel een tijd volhouden. Denk aan mensen die angstig zijn. Die bevinden zich nu in een veel groter gezelschap, iedereen is ontregeld en bang.’

Door hobbelen

‘Ik zie ook een groep die gewoon in contact blijft met hulpverleners en zo een beetje door hobbelen. En er is een groep die er echt veel last van heeft dat hun structuur is weggevallen; school, dagbesteding, de regelmaat van bepaalde dagelijkse activiteiten.’ Die ‘last’ is volgens Koekkoek niet aan een specifiek probleem gebonden. ‘Het geldt voor mensen met een licht verstandelijk beperking, mensen met autisme, kinderen in gezinnen met weinig structuur. Eigenlijk voor alle mensen die gewoonlijk weinig eigen houvast in het leven hebben. We zijn momenteel allemaal min of meer onze vastigheid kwijt, maar dat raakt deze mensen veel meer.’

Ten koste waarvan?

Koekkoek benadrukt dat de last voor bepaalde groepen met de dag zwaarder wordt. ‘Ik weet niet hoe dit opgelost moet worden, omdat het redden van mensenlevens nu voorop staat. Maar ik denk niet dat dit sociale isolement voor hen lang uit te houden is.’ Hij vreest daarnaast de gevolgen voor de langere termijn. ‘We geven als samenleving nu enorm veel geld uit om levensjaren te redden van zieke mensen. Wat betekent dat voor de betaalbaarheid van de publieke sector? Als straks Veilig Thuis of speciaal onderwijs gehalveerd moet worden omdat we geen geld meer hebben, dan heeft dat voor vele grote gevolgen.’

Overlastmeldingen

De eerste signalen van de groei aan problemen achter de voordeur zijn er al. Koekkoek ontvangt de cijfers van de politie. ‘Het aantal overlastmeldingen is aan het stijgen. Dat vind ik eerlijk gezegd logisch. Maar stel dat het bericht komt dat deze situatie nog vier weken duurt. Trekken we dat? Ik vrees dat een substantieel aantal mensen die toch al kwetsbaar zijn, dat gewoon niet lukt.’

Blijf bezoeken

De bezorgdheid van Koekkoek over de huidige situatie wordt versterkt door de reactie van de ggz op de maatregelen. ’Face-to-face’-contacten lijken verboden verklaard. Het is een thema dat ook speelt op andere werkvelden in het sociaal domein. Is dat verbod niet wat overtrokken? Op een door Koekkoek gestarte discussie op LinkedIn wordt emotioneel gereageerd: ‘Ik blijf mensen opzoeken en ik moet dat met hand en tand verdedigen tegen mensen die zeggen dat ik daarmee moet stoppen.’

Blijf nadenken

Koekkoek vindt dat er onvoldoende duidelijkheid is. ‘Je ziet eigenlijk dat iedere instelling zijn eigen afwegingen aan het maken is. Soms uit angst, soms uit mededogen en beiden hebben hun risico’s.’ Koekkoek wijst met nadruk op de richtlijn van de RIVM. Zorgverleners buiten het ziekenhuis mogen en kunnen, mits zijzelf en de cliënt niet ziek zijn, met anderhalve meter afstand ‘gewoon’ contact hebben. ‘Ik mis regie, duidelijkheid. De reflex is nu: “er is corona, dus gaan we niet meer bij de mensen langs.” En vervolgens wordt er niet meer nagedacht. Ik roep op tot een goede professionele afweging. Nu zie je her en der professionele ongehoorzaamheid, professionals die toch hun cliënten opzoeken, maar daar moet het gewoon niet van afhangen.’

Professionele afweging

Koekkoek pleit voor maatwerk. ‘Online contact is een andere communicatievorm met voor en nadelen, maar het is zeker geen één-op-één substituut van face-to-face-contact. Je moet goed naar je cliënten kijken. Wie gedijt hierin, wie wordt wellicht zorgmijdend. Er wordt nu een appèl op professionals gedaan om te kiezen voor een bepaalde communicatievorm, maar je moet zelf blijven nadenken, zeker als het RIVM die ruimte laat.’