Belrondjes voor biljarters en jeu-de boulers. De Koninklijke Nederlandse Biljartbond en de Nederlands Jeu de Boulesbond proberen met het initiatief ‘Sporters voor elkaar’ eenzaamheid onder hun oudere leden te voorkomen.

Er kan nu veel

Duizenden biljarters en boulers moeten nu het wekelijkse contact missen en deze sportbonden proberen met belcirkels eenzaamheid onder hun leden te voorkomen. Het is een van de voorbeelden die Wimke Schuurmans geeft.  ‘Overal in het land ontstaan nu mooie initiatieven om contact te onderhouden of contact te leggen. Er kan nu heel veel. Er wordt heel veel samengewerkt.’  Ze wijst op de recente samenwerking tussen Omroep Max en de Luisterlijn. Ze hoopt dat dit soort iniatieven en ook allerlei publiek-private samenwerkingen na corona blijven bestaan. ’Deze crisis heeft ons als samenleving, ook als het om het thema eenzaamheid gaat, een wake-up-call gegeven die we hopelijk niet snel vergeten.’

Grote gelijkmaker

‘We voelen allemaal hoe belangrijk sociaal contact is’, zegt Schuurmans. ‘We zien nu zelf hoe groot de impact is voor ouders of grootouders die geen bezoek mogen ontvangen.’  Corona is volgens Schuurmans wat eenzaamheid betreft ook een ‘grote gelijkmaker’. ‘Deze crisis laat zien dat eenzaamheid iedereen kan treffen. Niet alleen ouderen, maar ook een succesvolle millennial wiens sociaal leven en werk ineens stilvalt.

Taboe

De afgelopen twee jaar is met het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) hard gewerkt om het taboe rondom eenzaamheid te doorbreken. Dankzij allerlei initiatieven heeft het thema veel aandacht gekregen. ‘Mensen beseffen dat niet alleen fysieke gezondheid belangrijk is, ook sociale gezondheid en welbevinden staan steeds hoger op de agenda. Gemeenten, bedrijven en allerlei organisaties in Nederland komen in beweging en zijn actief in de bestrijding van eenzaamheid.’ Ondanks alle aandacht blijft het volgens Schuurmans voor mensen die zichzelf eenzaam voelen,  nog wel lastig om aan de bel te trekken en om hulp te vragen. ‘Die drempel blijft hoog.’

Lokale corona-hulplijnen

Een cruciaal onderdeel van het landelijk actieprogramma zijn de lokale coalities tegen eenzaamheid die in veel gemeenten zijn gevormd. In deze coalities werken gemeenten – sinds 2007 vanuit de Wmo verantwoordelijk voor de bestrijding van eenzaamheid – samen met maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers. Ook nu zijn veel van deze coalities erg actief, vertelt Schuurmans. ‘Er zijn op verschillende plaatsen in het land lokale corona-hulplijnen ontstaan, waar mensen voor een praatje of praktische hulp naar toe kunnen bellen. Soms zit er achter een praktische hulpvraag ook een eenzaamheidsvraag. De vrijwilligers van deze hulplijnen blijven vervolgens contact houden. Ik denk dat deze crisis het belang van deze lokale coalities zeker laat zien. Partijen kennen elkaar al, lijntjes zijn kort.’

Levensverkeer

Iedereen kan iets betekenen in de strijd tegen eenzaamheid, benadrukt Schuurmans. Daarom is de betrokkenheid van ondernemers, burgers en andere instellingen bij de lokale coalitie cruciaal. ‘Niet iedereen die eenzaam is, is in beeld of trekt zelf aan de bel. Daarom is het belangrijk om het aanbod bij het algemene levensverkeer te brengen. Dus bij de plekken waar iedereen komt, de supermarkten, kappers, apothekers. Dat is de eerste schil. Zij kunnen zelf meer tijd uittrekken voor een praatje en signalen over eenzaamheid doorgeven aan gemeenten of aan professionals. De tweede schil zijn vervolgens welzijnsorganisaties en sociaal werkers.’

Activiteiten

In het kader van eenzaamheidsbestrijding worden vaak allerlei activiteiten georganiseerd. Inloopochtenden, koffiemiddagen in het buurthuis. ‘Deze hebben een belangrijke functie om mensen te helpen buiten de deur te komen. Dat zien we ook nu deze activiteiten weg zijn gevallen. De eenzaamheid lossen we daar echter niet mee op.’

Handelingsperspectief

Vanuit de wetenschap is lang nog niet alles bekend over eenzaamheid, zegt Schuurmans. Hoe wordt het veroorzaakt, waarom heeft de ene persoon er wel last van, de ander niet. Wat werkt in de bestrijding. ‘Maar we weten wel dat het belangrijk is dat mensen zélf in actie komen.’ Dus een hobby oppakken, zelf vrijwilligerswerk zoeken, nieuwe vriendschappen aangaan.  Maar hoe mensen te activeren? ‘Dat is erg lastig. Het ontbreekt nog aan handelingsperspectief voor professionals. Het is eenvoudiger om een activiteit te organiseren. ‘

Makelaarsfunctie

Sociaal werkers hebben een belangrijke makelaarsfunctie. ‘Zij kunnen de kansen uit allerlei burgerinitiatieven bij de doelgroep brengen en tegelijkertijd ook de doelgroep proberen te bereiken en stimuleren in beweging te komen.’ Ook preventieve maatregelen zijn belangrijk, benadrukt Schuurmans. Werkgevers kunnen bijvoorbeeld een werknemer die met pensioen gaat al vroegtijdig informeren over mogelijke activiteiten. ‘Je kunt wat dat betreft niet vroeg genoeg beginnen. Het is veel lastiger om iemand die al een tijd thuis zit te activeren om weer aan het sociaal netwerk te bouwen.’

Veelkoppig monster

Juist sociaal werkers zijn zich wel bewust van het groeiende eenzaamheidsvraagstuk. ‘Zij zien de gevolgen in de praktijk. Eenzaamheid komt ook meestal niet alleen. Achter schulden en armoede ligt vaak ook een eenzaamheidsvraagstuk. Het is een veelkoppig monster.’