Een vluchteling uit Syrië vertelt hoe de herinneringen aan de oorlogstijd weer bij haar terugkomen nu ze door het coronavirus thuis moet blijven. Het doet haar denken aan de tijd dat ze wekenlang thuis zat opgesloten wegens beschietingen in haar wijk. Een taaldocente merkt tijdens telefonisch contact met haar leerlingen hoe bang ze zijn om naar buiten te gaan door gebrekkige kennis over het virus.
Het zijn twee voorbeelden uit de video ‘Omgaan met coronastress bij vluchtelingen’ van Pharos. ‘We horen dat vluchtelingen veel vragen hebben over corona en dat de impact op deze groep groot is. Tegelijkertijd krijgen we van hulpverleners veel vragen over hoe deze groep te bereiken en te ondersteunen, nu alles online moet. Daarom hebben we de video gemaakt om uitleg te geven over de psychische en psychosociale gevolgen van de coronacrisis voor vluchtelingen. En hoe daar mee om te gaan’, zegt Pharos-adviseur Inge Goorts.

Waar kampen vluchtelingen mee?
‘Extra stress. Over het algemeen kampen asielzoekers en vluchtelingen sowieso al met meer stress dan mensen die hier geboren en getogen zijn. Onder andere vanwege opgelopen trauma’s voor en tijdens hun vlucht en de jarenlange onzekerheid waarin ze hier verkeerden of verkeren. En daar komt nu de coronacrisis nog bij. Bij sommige mensen, zoals in het voorbeeld in de video, roept dit oude herinneringen op, en daarmee angst en een gevoel van onveiligheid. Het roept ook onzekerheid op: Heeft het gevolgen voor mijn procedure? Of voor mijn inburgering?
Daarnaast hebben vluchtelingen sociaaleconomisch een minder gunstige positie om zo’n crisis door te komen. Ze zijn vaak de taal niet goed machtig waardoor ze niet alle informatie goed begrijpen. Ze hebben vaker een slechtere gezondheid – en minder gezondheidsvaardigheden. Ze hebben vaker geen werk, of een flex- of nulurencontract waardoor ze er nu als eerste uitliggen. Daarnaast hebben ze een beperkt sociaal netwerk, wonen ze meestal klein met grote families, is er nu stress over thuisonderwijs en soms extra zorgen om de familie in het land van herkomst.’

Wat zijn de signalen waar hulpverleners op moeten letten?
‘Stress gerelateerde klachten als hoofd- en buikpijn, slechter eten en slapen. Somberheid, piekeren en oplopende spanningen thuis kunnen ook signalen zijn. Vaak ook vinden mensen het moeilijk om een dagstructuur te houden. En soms trekken ze zich terug. We horen veel van hulpverleners dat het contact nu moeilijker gaat. Dat heeft ook met de taaltaalbarrière te maken. Als je tegenover elkaar zit, kom je met handen en voeten soms nog een heel eind, of je maakt eens een tekeningetje om iets uit te leggen. Via bellen, ook beeldbellen, gaat dat niet. En mensen vinden het soms ook lastig om zo’n telefoongesprek te voeren met kinderen of hun partner thuis. Daardoor raken hulpverleners mensen soms “kwijt”.’

Hoe voorkom je dat? Hoe hou je het contact?
‘Dit vraagt van hulpverleners echt dat ze extra alert zijn en proactief. Blijf bellen. En vraag ook echt naar die mogelijke signalen: Wat doe je op een dag? Maak je je zorgen? Hoe gaat het thuis? Hoe gaat het slapen? Kom je nog eens buiten? Daarnaast is het belangrijk als je informatie geeft, bijvoorbeeld over corona, de maatregelen of over stress, dat je ook checkt of iemand het heeft begrepen. De terugvraagmethode noemen we dat. Daarbij vraag je of iemand het in zijn of haar eigen woorden nog eens kan herhalen. En krijg je echt geen contact, of lukt een telefoongesprek niet vanwege de taal, of heb je het gevoel dat er meer aan de hand is, maar kan je de vinger er niet op leggen, schakel dan een sleutelpersoon in. Daar zijn ze voor.’

Wat zijn sleutelpersonen?
‘Dit zijn meestal voormalig vluchtelingen die door Pharos of een andere organisatie opgeleid zijn om bruggenbouwer te zijn tussen zorg- en welzijnsprofessionals en vluchtelingen. Ze kunnen veel tekst en uitleg geven. Aan vluchtelingen en vice versa aan professionals. Vaak zijn ze werkzaam bij zorg- en welzijnsinstanties of bij gemeenten. Op de site van Pharos staat een overzicht.’