Als hulpverlener leer je je te verplaatsen in de hulpvrager. Toch kan het iedereen overkomen: je verklaart het gedrag van een cliënt vanuit jouw eigen referentiekader, jouw normen, waarden en leefwereld. Zoals wanneer je een anderstalige cliënt, waarmee je dus niet verbaal kunt communiceren, met haar handen ziet eten. Is deze persoon misschien verward? Of, is het gedrag misschien te verklaren vanuit haar culturele achtergrond? Je bent het misschien gewend om je avondmaaltijd met mes en vork te eten, maar lang niet in iedere cultuur is dit gebruikelijk.
Ongezond gewicht of welvaart?
Zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen waarbij iemands gedrag verkeerd geïnterpreteerd wordt. Bijvoorbeeld wanneer je als hulpverlener op huisbezoek gaat bij een buitenlands gezin. Vader, moeder en twee kinderen. Het gezin is recent naar Nederland verhuisd en de twee kinderen gaan naar school, maar er zijn wat zorgen. Onder andere over het gewicht van de kinderen. In gesprek met de ouders kom je achter dat, in hun cultuur, een hoger vetpercentage een teken is van welvaart. Verbaast en met nieuwe inzichten verlaat je het huis, want je had niet verwacht dat de lichamelijke kenmerken van deze kinderen verband houden met hun culturele achtergrond.
Verschillende leefwerelden
Als je als hulpverlener goed op de hoogte bent van iemands culturele achtergrond, dan kan dit handvatten bieden. Soms vraagt het om een andere benadering, een ander plan van aanpak. Omdat Nederland steeds diverser wordt. Volgens een rapport van het NIDI & CBS bestaat de kans dat het land over enkele jaren voor 30 tot 40% bestaat uit inwoners met een migratieachtergrond. Kortom, het wordt steeds belangrijker om als hulpverlener te kunnen aansluiten bij specifieke behoeften en verschillende leefwerelden.
8 handige tips
Landelijke Expertisecentrum Pharos en het Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten geven enkele praktische tips die jij als sociaal werkers kunt gebruiken om cultuursensitief te werken.
- Gebruik begrijpelijke taal of beeldverhalen
Als je cultuursensitief wil werken, is het belangrijk om te communiceren op een manier die begrijpelijk is voor de hulpvrager. Dit kan zijn door bijvoorbeeld het gebruik van beeldverhalen of door het inschakelen van een tolk. Hier vind je handige tips en adviezen over het inschakelen van tolken en hoe te werken met een tolk in verschillende zorgsectoren. - Het Culturele Interview
Het culturele interview is een tool die je kunt gebruiken om inzicht te krijgen in de culturele achtergrond en de sociale context van hulpvragers. Tijdens het interview stel je vragen als:
– Gaat u weleens naar andere ondersteuners/genezers dan hulpverlener/dokter?
– Wat verwacht u van uw ondersteuner? - Werk met sleutelpersonen
Dit zijn mensen die zelf ooit als nieuwkomer naar Nederland zijn gekomen en inmiddels hun weg hebben gevonden in het systeem. Zij vormen een brug tussen de hulpvrager en hulpverlener, omdat zij de cultuur en taal van de cliënt kennen. Vind hier een overzicht van sleutelpersonen in jouw buurt. - Stel een oordeel uit en wees oprecht geïnteresseerd
Probeer de ander te begrijpen zonder jouw eigen leefwereld te projecteren op de persoon tegenover je. Stel vragen, zonder ervan uit te gaan dat je het antwoord al weet. Dit vergt soms lef en kwetsbaarheid. Een respectvolle, open en nieuwsgierige houding draagt bij aan een veilige basis voor het voeren van een gesprek. Durf fouten te maken. - Wees je bewust van culturele en religieuze achtergronden bij de perceptie van ziekte of klachten
Vraag naar mogelijke verklaringen voor klachten vanuit hun religieuze of culturele perspectief. De kans bestaat dat mensen met een andere culturele achtergrond anders aankijken tegen het verlenen van mantelzorg dan autochtone Nederlanders. Mantelzorg wordt er eerder beschouwd als een taak die ze met eerbied en liefde moeten uitvoeren. Dit besef kan je helpen bij het maken van een ondersteuningsplan. - Hanteer de terugvertel-methode
Met deze methode kun je als zorgprofessional nagaan of jouw boodschap goed is overgekomen. Vraag de cliënt om in eigen woorden te vertellen wat jullie zojuist hebben besproken, zodat je indien nodig extra informatie kan geven of de boodschap opnieuw kan proberen over te brengen. Hierbij is het belangrijk dat je de cliënt niet het gevoel geeft dat je hem of haar controleert. Stel dus vragen als: ‘Ik twijfel of ik het goed heb uitgelegd. Kun je dat voor mij bevestigen door samen te vatten wat ik gezegd heb?’ - Observeer goed
Zie je bij binnenkomst een heel rijtje schoenen bij de deur staan? Doe dan ook je schoenen uit. Kijk hoe je benaderd wordt en spiegel dat. Gaan ze recht tegenover je zitten of niet? Kijken ze je aan of niet? Jouw spiegelgedrag getuigt van respect en maakt dat iemand zich gezien en begrepen voelt. - Betrek familie
In veel andere culturen is het gebruikelijk dat de familie nauw betrokken is. Vraag hiernaar, bijvoorbeeld: ‘Vind je het prettig als ik je familie betrek bij het proces?’
De tips in dit artikel zijn afkomstig van Landelijk Expertisecentrum Pharos en Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten. Een uitgebreide leidraad cultuursensitieve zorg vind je hier.
