De SMD is de organisatie voor maatschappelijke ondersteuning in onder andere de regio Zaanstreek-Waterland. Maar de voorbije jaren werden de werkzaamheden verder uitgebreid. De SMD is onder meer ook actief op het gebied van schoolmaatschappelijk werk in de regio Amsterdam.

De sociaal werkers van De SMD helpen inwoners om te participeren in de maatschappij. Maar die inwoners ‘participeren’ steeds meer en steeds vaker online: denk bijvoorbeeld aan het regelen van uitkeringen, zorg of werk. Voor het welzijn van mensen wordt die stap naar digitaal ook steeds gewoner, signaleert Karin de Vries, directeur-bestuurder van De SMD. ‘In het sociaal werk zie je dat de nadruk gelegd is op meer regie en meer zelfbewustzijn. Inwoners moeten de tools in handen krijgen zodat zij hun leven kunnen inrichten zoals ze dat zelf willen.’

Maar wat moet je daaronder verstaan? Een jongerenwerker die TikTok inzet om tieners te bereiken voor een sportmiddag? Via WhatsApp een afspraak met een cliënt bevestigen? Wendy Jansen, project- en kwaliteitsmedewerker van De SMD, legt uit dat het veel verder gaat dan dat. ‘Bij digitaal sociaal werk zet je een mix van offline en online hulpverlening in. Het sociaal werk wordt een combinatie van beide’, voorziet Jansen.

1. Digitaal sociaal werk biedt praktische antwoorden

De SMD zoekt naar een goede afstemming tussen online en offline. In 2021 werd als eerste stap de website desmd.nl vernieuwd. ‘Die hebben we zo vraaggericht mogelijk ingericht’, legt Jansen uit. Mensen kunnen bijvoorbeeld zoeken op “geldzorgen” en via die weg doorklikken naar vragen als “Hoe kom ik van mijn schulden af?” of “Mijn inkomen is te laag om rond te komen. Waar heb ik recht op?” De Vries en Jansen leggen uit dat de stap naar digitaal sociaal werk je dwingt na te denken over het hulpaanbod. ‘Inwoners zijn niet op zoek naar onze dienstverlening, maar zoeken praktische antwoorden op hun vragen of zorgen.’

2. Het is laagdrempelig en veilig

Daarnaast zijn er andere redenen waarom inwoners graag online hulp zoeken: het is veilig en anoniem. Zo was De SMD in de periode 2009-2014 al betrokken bij een website waarop inwoners via het internet hun hulpvragen kwijt konden. ‘Mensen lopen niet te koop met hun zorgen, ook getrainde professionals weten dat. In die periode zagen we al regelmatig dat online hulpvragen ook een goede ingang waren voor de start van een hulptraject’, zegt Jansen.

3. Online versterkt offline hulpverlening

De Vries vult aan dat die laagdrempeligheid heel belangrijk is. ‘Want achter een praktische vraag over huisvesting die online gesteld wordt, kan een complexe gezinssituatie schuilen. Dat weet de professional ook en dat is aan hem of haar om door te vragen. Met digitaal sociaal werk versterk je elkaar dus: één-op-één hulpverlening kan volgen na een online vraag.’

Het is daarbij de uitdaging om off- en online hulpverlening daadwerkelijk in elkaar te vervlechten, zo maken de twee duidelijk. De SMD gaat daar steeds verder in. ‘Inwoners die bijvoorbeeld een hulpvraag hebben, vragen we van tevoren online een vragenlijst over Positieve Gezondheid in te vullen, mits dat mogelijk is. Zo komen we bij een afspraak beter beslagen ten ijs.’

4. Veel inwoners zijn zelfredzaam

Wat ook een reden is voor digitaal sociaal werk: veel inwoners kunnen zich prima redden met de informatie die De SMD online aanbiedt, constateren De Vries en Jansen. Veel inwoners zoeken bijvoorbeeld informatie voordat ze een afspraak willen maken. Wat zijn bijvoorbeeld de mogelijkheden als je mantelzorger bent? Zij willen zich inlezen of op afstand wat kunnen regelen. Digitaal gaat dat logischerwijs sneller dan door middel van telefonisch onderhoud of een fysieke afspraak. ‘Die mensen zijn prima in staat om dit zelf te regelen, ze zijn zelfredzaam’, zegt De Vries.

5. Meer tijd voor kwetsbare groepen

Zij voegt er direct aan toe dat andere groepen mensen dat níet zijn. Denk aan kwetsbare gezinnen, ouderen die niet digivaardig zijn, mensen met een taalachterstand of jongeren met een licht-verstandelijke beperking. Er gaat door de nieuwe werkwijze minder tijd verloren aan de zelfredzame inwoners, weet De Vries. ‘Met digitaal sociaal werk houden we juist meer tijd over voor de mensen die het nodig hebben, die niet zelfredzaam zijn. Dat is juist ook een groot voordeel van deze werkwijze.’

‘Door digitaal te werken gaat er minder tijd verloren aan onnodig registratiewerk. De tijd van onze professionals wordt nuttiger besteed’, haakt Jansen weer in. De inzet van registratie-instrument RegiCare van AdSysCo draagt daaraan bij.

6. Voer het goede gesprek met digitale tools

Het is overigens belangrijk om te benoemen dat digitaal sociaal werk veel verder reikt dan het maken van een vraaggerichte website. Er staan verschillende online tools tot de beschikking van De SMD, van cursussen en vragenlijsten tot klantportalen. ‘We vragen inwoners om voorafgaand aan een intake online vragen over Positieve Gezondheid in te vullen, zodat ze zelf zien welke dimensies er in het spinnenweb van Positieve Gezondheid zijn. Bij de eerste intake worden die uitkomsten dan weer besproken en vormen de uitkomsten een basis om het goede gesprek te voeren’, aldus Jansen.

‘Mooi is dat de resultaten van de ingevulde vragenlijst van Positieve Gezondheid of een ander instrument zoals de Effectenmonitor terug te vinden zijn in het persoonlijk dossier van de inwoner. Dit heet JouwSMD, wat weer gekoppeld is aan RegiCare. Via het klantportaal kan de inwoner zijn dossier met het plan van aanpak en contactmomenten inzien, maar ook vragenlijsten invullen of zich inschrijven voor activiteiten.’

7. Analyse en differentiëren

Ook na of juist tussen afspraken in worden online tools ingezet, vult Jansen aan. ‘We geven inwoners als huiswerkopdracht mee om zelfstandig aan de gang te gaan met Gezonde Boel, een online leeromgeving voor inwoners met een divers aanbod van trainingen. Ook werken we graag met Mijn Welzijn Leren, waarin we zelf kwalitatief goede trainingen gebouwd hebben zoals een Overstaptraining voor leerlingen die overgaan van groep 8 basisonderwijs naar de middelbare school. Deze training wordt veel door onze schoolmaatschappelijk werkers ingezet.’

Jansen wijst ook op effectmeting en benchmarks die met de online tools mogelijk zijn. ‘Denk aan een groep jongeren die een online training op het gebied van weerbaarheid volgen. De één gaat sneller door de aangeboden oefenstof heen dan een ander. Je kunt dat online analyseren en vervolgens per jongere differentiëren, zodat iedere deelnemer op maat gemaakte stof aangeboden krijgt.’

Adequaat inrichten

De voordelen zijn dus legio, ziet De Vries. ‘Daarom is het belangrijk om bij digitaal sociaal werk vooraf goed na te denken over welke mogelijkheden er zijn. Vervolgens kun je de systemen en infrastructuur aan de achterkant met vragenlijsten, leerlijnen en cursussen goed inrichten. Daar hebben wij met AdSysCo een inhoudelijke gesprekspartner bij gehad die vervolgens onze ICT-systemen daarop heeft ingericht. We weten uit ervaring: er is tegenwoordig veel mogelijk.’

Dat laatste is ook wat Jansen betreft ook een mooie gedachte: digitaal sociaal werk staat met alle mogelijkheden anno 2024 nog maar in de kinderschoenen. ‘Mijn advies als je met dit thema aan de slag wilt: begin niet groots en meeslepend, maar juist klein. Want ook professionals zelf hebben koudwatervrees als je over dit thema begint. Daarom zijn we binnen SMD hebben met een kleine groep early adaptors begonnen. Dat verspreidt zich vervolgens als een olievlek binnen onze organisatie, zien we nu.’

Extra keuze

Breed binnen De SMD wordt inmiddels gezien dat digitaal sociaal werk van toegevoegde waarde is. ‘Het “traditionele” sociaal werk is niet verloren gegaan. Inwoners hebben bij ons alleen een extra keuze gekregen in de manier waarop ze contact en hulpverlening wensen. Dat is uiteindelijk aan de inwoner zelf’, benadrukt De Vries tot slot. ‘Maar ik durf wel te stellen dat wij dankzij digitaal sociaal werk sneller en meer inzicht krijgen in de persoonlijke situatie van een cliënt en onze ondersteuning daar beter op af kunnen stemmen.’