Relationeel werken is de basis van alle takken van sport van het sociaal werk, zegt Mariël van Pelt, die namens Movisie meedacht over het thema van de Agenda van het Sociaal Werk. ‘Of je nu als jongerenwerker met een groep in de wijk werkt, als maatschappelijk werker in een ziekenhuis of als reclasseringswerker in een individueel traject: je werkt altijd relationeel en aan relaties.’

Moeizaam

En dat klinkt makkelijker dan het is, voegt ze er direct aan toe. ‘Want je werkt vaak met mensen die weinig of moeizame relaties hebben. Als sociaal werker probeer je die te helpen leggen, versterken of herstellen. En soms moet je er juist aan werken dat relaties verbroken worden. In geval van verslavingsproblematiek bijvoorbeeld, of als je werkt met een ex-delinquent die nog contacten heeft in het criminele circuit.’

Marie Kamphuis Lezing

Er valt dus veel te vertellen over relationeel werken, en prof. dr. Abram de Swaan zal er in de Marie Kamphuis Lezing een nieuw licht opwerpen, kan Van Pelt nu al melden. ‘Deze lezing vormt elk jaar de kern van de dag van de Agenda van het Sociaal Werk. Abram de Swaan is natuurlijk een gerenommeerd socioloog, dus hij zal het thema vanuit sociologisch perspectief bekijken en niet zo zeer individueel of instrumenteel, door het bijvoorbeeld over gesprekstechnieken te hebben.’

Andersoortige relaties

Van Pelt stelt verder dat de sociaal werker – naast de relatie met de hulpvrager(s) – ook nog met een veelheid aan andersoortige relaties te maken heeft. ‘Je gaat ook relaties aan met collega’s, met andere professionals, met leidinggevenden, met beleidsmakers en andere ambtenaren. Op al die niveaus heb je relationeel te werken.’

Onderhoud

Op alle niveaus gaat het in de basis om hetzelfde, geeft Van Pelt aan. ‘Het gaat over present zijn en tot overeenstemming komen in doelen en taken. En het gaat ook over niet oordelen, over de juiste vragen stellen en luisteren. Het is een voortdurend proces van feedback vragen en evalueren van de samenwerkingsrelatie: het vergt dus continu onderhoud.’

Schakelen

Ook al is relationeel werken in de kern op alle niveaus hetzelfde, als sociaal werker moet je wel kunnen schakelen tussen de niveaus. Van Pelt: ‘In de relatie met beleidsmakers en politici maak je bijvoorbeeld een extra analyse: hoe liggen de machtsverhoudingen, welke partij heeft welke standpunten? Welke onderwerpen liggen misschien politiek gevoelig bij de wethouder?’

Hybride leeromgeving

Op het niveau van de relaties met andere professionals, zeker als ze een andere achtergrond hebben en een ander vak uitoefenen, vraagt het om open te staan voor de ander en diens expertise. ‘Waar is de ander goed in? Hoe kun je elkaar vinden en versterken en taken verdelen, in plaats van elkaar beconcurreren? Een mooie onderwijsontwikkeling is wat dat betreft de opkomst van hybride leeromgevingen. Steeds meer hogescholen initiëren dit soort plekken, waar studenten vanuit verschillende opleidingen onder begeleiding van professionals en docenten in de dagelijkse praktijk in buurten of instellingen aan de slag gaan met vraagstukken.’

Niet alleen hosanna

De Agenda van het Sociaal Werk wordt geen dag met alleen maar hosannaverhalen, benadrukt Van Pelt. ‘Er zitten zoveel kanten aan relationeel werken, en het belang van vitale relaties is groot. We maken daarom veel ruimte in het programma voor praktijkvoorbeelden. En daarbij gaat het ook over waar het schuurt, waar het moeilijk is en over wat er niet goed gaat. Het wordt een dag met veel kennis en kunde, maar vooral ook met veel uitwisseling.’