‘Wij vragen van wijkteammedewerkers om te wikken en te wegen aan de keukentafel. En dan komen ze met een mooi integraal plan en vervolgens krijgen ze, zeker als uitzonderingen nodig zijn, zelden direct een ja op dat plan. Omdat er bureaucratische obstakels zijn of omdat er nog tien mensen vanuit hun eigen koker naar moeten kijken en er zo altijd wel iets in de weg zit’, zegt Eelke Blokker, medeoprichter van het Instituut voor Publieke Waarden (IPW). ‘Er is bij iedereen wel een vurige wens tot maatwerk, maar eigenlijk wordt het tegelijkertijd onmogelijk gemaakt.

Probleem

De door het IPW ontwikkelde doorbraakmethode beoogt maatwerk makkelijker te maken. Met name bij gezinnen waar veel problemen spelen en bureaucratische problemen een oplossing in de weg staan. Blokker: ‘In de meeste situaties voldoet ‘standaard’, maar in zo’n tien tot twintig procent van de hulpvragen, zijn uitzonderingen nodig. En dan begint voor de sociaal professional doorgaans het probleem. Die gaat mailen, bellen, proberen de juiste mensen te pakken te krijgen, hen bestoken met argumenten waarom in dit geval deze uitzondering nodig is etc. Dat kost veel tijd en energie, met vaak niet het gewenste resultaat. Het gevolg? Volgende keer komt er een standaardplan – want maatwerk is te veel gedoe – maar daarmee is het gezin wellicht niet of minder goed geholpen.’

Toetsing

De doorbraakmethode, waar het IPW zo’n tien jaar aan heeft gewerkt, voorziet in een soort standaardstappenplan waarbij allereerst het plan wordt getoetst aan wet en regelgeving. Oftewel: mag het van de wet? Blokker: ‘In de wet is er vaak meer ruimte dan professionals denken. Bijna elke wet kent wel een hardheidsclausule die het maken van uitzonderingen mogelijk maakt.’ Stap 2 is een maatschappelijke rekensom: Wat kost het als we niks doen? En wat kost het als we deze uitzondering toepassen? Vervolgens wordt gekeken in hoeverre het plan bijdraagt aan verbetering van de kwaliteit van leven van de betrokkene(n): vergroot het zijn of haar autonomie? En (hoe) kan hij/zij zelf bijdragen aan de oplossing?

Goede argumenten

Met de uitkomst van deze toetsing, is het voor een professional een stuk eenvoudiger om of hij/zij het juiste doet: of het mag volgens de wet, niet tot hogere kosten leidt én goed is voor de mensen. En daarmee om te beargumenteren waarom de uitzondering gemaakt moet worden. Blokker: ‘Beslissers vinden uitzonderingen vaak ingewikkeld, want dat schept wellicht een precedent. Of het zou leiden tot willekeur. Met de uitkomst van deze toetsing heeft de professional goede argumenten in handen om zijn plan makkelijker gerealiseerd te krijgen. Het is een soort kwaliteitsstandaard om de uitzondering, of maatwerk, mogelijk te maken.’

Trainen

Blokker realiseert zich echter ook dat de toets best ingewikkeld is. Het vraagt immers kennis van al die wet- en regelgeving, en het maken van een mogelijk ingewikkelde rekensom. Het IPW heeft daarom een app ontwikkeld, met een rekentool waarin de maatschappelijke kosten al zijn voorgeprogrammeerd. En ook alle relevante wet- en regelgeving zijn eenvoudig vind- en toepasbaar. Daarnaast is er een online leeromgeving en een boek en komt er ook een soort helpdesk waar hulpverleners met hun dilemma’s en vragen terecht kunnen.

Rol gemeenten

Komend jaar gaat het IPW, hiervoor gefinancierd door de overheid, in 45 gemeenten 10.000 professionals trainen om met de methode te kunnen werken. Dat zijn voornamelijk sociaal werkers, maar niet alleen maar, zegt Blokker. Immers, succesvolle toepassing van de methode vraagt ook iets van gemeenten, zo ontdekte het IPW de afgelopen jaren waarin in 25 gemeenten al met de methode is gewerkt. Blokker: ‘In elke gemeente spraken we af dat er een team mensen op werd gezet die kennis had van deze methode en zorgde dat dingen snel werden geregeld. Ook spraken we af dat mocht er toch een “nee” komen, we het betreffende plan direct aan de verantwoordelijke wethouder voor konden leggen. Tot slot is een maatwerkbudget heel erg helpend.’

Houvast

In de 25 gemeenten werden in totaal 1800 gezinnen geholpen met de doorbraakmethode, Dat leverde, zegt Blokker, niet alleen een forste kostenbesparing op, maar vooral ook gelukkigere gezinnen op wiens kwaliteit van leven omhoog ging. En het leverde ook gelukkiger professionals op, want zij zagen hun plannen sneller en makkelijker gerealiseerd. Blokker: ‘Ruimte krijgen, klinkt heel mooi, maar waar moet je beginnen? Waar begint en waar eindigt die ruimte? Tot hoever mag je gaan? Als kaders ontbreken, leidt dat tot onzekerheid en stress. De doorbraakmethode biedt professionals houvast.’