Een breder sociaal netwerk en verbeterde fysieke en mentale gezondheid. Dat rapporteerden de zestig ouderen als effect van hun deelname aan het kunstproject ‘De Vlinder’, vorig jaar in Houten. Dit multidisciplinaire project was een samenwerking tussen Theater Aan de Slinger, welzijnsorganisatie van Houten&co, Gouden Dans en de gemeente Houten, afdeling Samenleving en Cultuur.

Eenzaamheid

Het verbaast Saskia van Grinsven, onderzoekster bij Movisie, niet. Zij weet al langer dat kunst- en cultuurprojecten kunnen bijdragen aan het welzijn van mensen, zeker als mensen actief meedoen. In het geval van De Vlinder was het verminderen van eenzaamheid een expliciet doel. ‘Voor de preventie en het verminderen van eenzaamheid, zijn ontmoetingen waarbij betekenisvol contact wordt gestimuleerd, een effectief middel’, zegt Van Grinsven. ‘En daarin is de Vlinder ruimschoots geslaagd.’

Nieuwe contacten

‘Bijna iedereen zei na afloop dat het project hen niet alleen nieuwe contacten had opgeleverd, maar vaak ook diepe en blijvende.’ Dat is volgens haar ook de kracht van kunst- en cultuur. ‘Kunst bevraagt, gaat al snel over zingeving en haalt mensen uit hun comfortzone. Bovendien zijn de ontmoetingen, zeker bij dans, veelal non-verbaal. Dat alles kan verdiepend werken. Kunst helpt ook bij het uiten of omgaan met emoties. Bij de Vlinder waren mensen bezig samen iets moois te maken en plezier te hebben wat hen hun problemen soms deed vergeten. Zo vertelde een deelneemster: ‘Als ik dans, vergeet ik alles. Je denkt alleen aan het bewegen en de muziek.’

Veilig

Bij het stimuleren van onderling contact, is de betrokkenheid van het welzijnswerk heel belangrijk alsmede ook de kunstdocent(en), zegt Van Grinsven. ‘Bij de Vlinder is gewerkt aan een veilige en laagdrempelige omgeving. Het project werd zorgvuldig opgebouwd, met koffiedrinken, kennismaking, laagdrempelige workshops. Mensen begonnen echt niet gelijk met dansen.’ Ook gedurende het hele project bleef het welzijnswerk nauw betrokken: zo was een stagiaire aanwezig bij alle repetities en hield zo een vinger aan de pols.

Hoge drempel

Toch bleek deelname voor sommige kwetsbare ouderen een te hoge drempel, zo is te lezen in het evaluatierapport; het project voelde voor hen soms ‘te groot’ en ‘te eng’, Ook schrok de duur (mensen committeerden zich in principe voor negen maanden ) en de grootte (60 deelnemers, 6 voorstellingen) van het project sommigen af. ‘Misschien moet je voor deze doelgroep met kleinere éénmalige projecten beginnen om het vertrouwen te winnen’, zo is het lezen in het rapport.

Sociaal netwerk

Maar ondanks dat de Vlinder daardoor vooral ‘vitale ouderen’ bereikte, vindt Van Grinsven het in het kader van welzijn nog steeds een succes. ‘Een groot deel van de deelnemers was weduwe of weduwnaar en een aantal deelnemers was net in Houten komen wonen. Dankzij het project hebben ze mensen leren kennen en voelen ze zich minder anoniem en meer thuis. Daarnaast is bekend dat bewegen bijdraagt aan de fysieke én de mentale gezondheid. Het is een middel om in je kracht te staan, in plaats van te kijken naar problemen.’

Shinen

Het project beoogde ook dat deelnemers hun talenten op kunst- en cultuurgebied konden ontdekken – en ook daar slaagde het glansrijk in. Velen gaven aan dat ze nieuwe dingen hadden geleerd, dat ze grenzen hadden verlegd of dingen hadden gedaan die ze eerder niet durfden, met als hoogtepunt: de eindvoorstelling(en). Corona zorgde voor de nodige vertraging, maar uiteindelijk waren er in november 2020 voor beperkt publiek (max 30 mensen) toch zes voorstellingen in theater Aan de Slinger. En via de livestream hebben ruim drieduizend mensen de voorstelling die ging over Houten vroeger en nu, gezien.

En dat vervulde niet alleen de deelnemers, maar ook de betrokken partijen, met veel trots, Zo zegt een projectmedewerkster van het theater: ‘Normaal spelen hier vooral volwassenen en dan komen de kinderen en grootouders kijken. Nu was het andersom: opa en oma stonden te shinen op het podium. En de kinderen en kleinkinderen kwamen op bezoek. De rollen waren even omgedraaid.’