Op de plek waar vijf jaar geleden de vuurwerkramp in Enschede plaatsvond, verrijst op dit moment een nieuwe wijk. De komende jaren ontstaat er een gemêleerde buurt met 1750 woningen en zo’n vijfduizend inwoners. Dertig procent van de bevolking bestaat uit mensen die al eerder in Roombeek woonden, de overige zeventig procent zijn nieuwkomers. Zo’n zeventig procent van de wijk bestaat straks uit koopwoningen.

Pilotproject
Aan de rand van de wijk aan de Lasondersingel staan achttien beeldbepalende woningen die na de ramp compleet gerenoveerd werden, de ‘Wachters van Roombeek’. Het pilotproject voor de methode, die de komende jaren over de hele buurt wordt uitgerold, vond hier plaats. Liefst twaalf professionals gingen in verschillende duo’s op huisbezoek. Naast de opbouwwerkers zijn dat onder meer pastoraal werkers, corporatiemedewerkers en sociaal-cultureel werkers van stichting Welzijn Stadsdeel Noord.

Voorafgaand aan de huisbezoeken maakten de werkers een straatanalyse, op basis van de kennis die ze al hadden van de straat. Vervolgens werden de huisbezoeken in een folder aangekondigd. Deze bezoeken duren ongeveer een uur. De gesprekken worden gevoerd aan de hand van vijf vragen die bewoners uitnodigen hun eventuele ongenoegens te uiten over de buurt, maar ook om hun interesses en kwaliteiten aan te geven. Vragen als: welk rapportcijfer geeft u de wijk op punten als sociale samenhang, leefbaarheid en veiligheid? Welke leefregels gelden in deze straat? Welke bijdrage wilt u zelf leveren? Daarnaast bevat de vragenlijst ook twee vragen waarmee de buurtinstellingen specifieke informatie inzamelen. Zo zijn de pastoraal werkers op zoek naar historische verhalen over de wijk Roombeek voor de ramp en speuren medewerkers van het zogeheten ‘Droombeekproject’ naar de geschiedenis van bepaalde lokaties

De kern van de methode is in te spelen op wat mensen leuk vinden, zegt opbouwwerker Ben Koenen. ‘Met die vragen willen we mensen in beweging krijgen om zelf een bijdrage te leveren aan de sociale samenhang. We zoemen niet in op de problemen, maar op de kansen die bewoners zien.’ Door de analyse van de vragenlijst per adres krijgen de professionals een overzicht van het sociale netwerk, de leefbaarheid, wenselijke verbeteringen en het veiligheidsgevoel. Ook de leefregels, normen en waarden komen in beeld.

Tijdens de zogeheten finale-avond worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd aan bewoners. Koenen: ‘Het inventariseren van capaciteiten is één, maar het met elkaar verbinden van initiatieven is nog belangrijker. Zoals McKnight zegt: “Een cadeau is pas een cadeau als het gegeven is”. Het verbinden van de capaciteiten leidt ertoe dat bewoners elkaar ontmoeten en relaties aangaan. Alleen daarmee versterk je uiteindelijk de sociale infrastructuur. Op de finale-avond kunnen bewoners proeven hoe dat werkt.’

Tijdens de avond presenteren Koenen en zijn collega’s de capaciteiten die ze hebben geïnventariseerd, waarna de bewoners er initiatieven en activiteiten bij bedenken. ‘Dat leidt tot allerlei ideeën, die we aan de wand hangen. Bewoners plakken stickers bij wat ze het beste idee vinden. Het idee met de meeste stickers wordt uitgevoerd en de andere ideeën komen in het Bewonersplan sociale samenhang Roombeek. Dat bevat alle ideeën waarmee bewoners de sociale samenhang denken te kunnen verbeteren.’

Eigen smoel

De bewoners van de Lasondersingel kozen iets opmerkelijk voor de hand liggends: een straatbarbecue. ‘Als je doel is een barbecue te organiseren, moet je dat vooral doen,’ zegt Koenen. ‘Die activiteit op zich is niet zo interessant. Belangrijker is dat mensen elkaar kunnen aanspreken op wat uit die huiskamergesprekken komt. Dat iemand zegt: “Ik wist niet dat je dat zo irriteerde”. Of: “Ik wist niet dat je dat allemaal kunt”. Door die communicatie krijg je het effect dat het wederzijds respect en vertrouwen toeneemt. Daardoor groeit de betrokkenheid en komen mensen in beweging.’

Zeventig procent van de bewoners blijkt zich voor hun straat te willen inzetten. Naast de barbecue organiseren de mensen van de Lasondersingel binnenkort ook een talentenmarkt waarbij ze hun hobby’s en kwaliteiten presenteren. Bovendien krijgt iedereen een eigen homepage in de webportal van wijk (‘de capaciteitenbox’). ‘Elk adres krijgt daarmee een eigen smoel, met foto, naam, adres, leeftijd, capaciteiten en e-mailadres. Ze kunnen daarmee op zoek naar elkaars talenten,’ legt Koenen uit. ‘Het is nog even afwachten of het werkt. Wij gokken op de gezonde nieuwsgierigheid van de Nederlander. Mensen zien elkaars foto op de site en herkennen elkaar daarna ook op straat.’

Dit jaar leggen de professionals in Roombeek ruim tweehonderd huisbezoeken af. ‘De resultaten die we nu halen, scheppen bij onze partners en de gemeente zoveel vertrouwen dat ik er van uitga dat de aanpak ook in 2006 doorgaat,’ zegt Koenen. ‘Genoeg tijd is voor deze aanpak het belangrijkste. Het is echt lego, steentje voor steentje. Bouwen aan infrastructuur heeft tijd nodig. Belangrijkste resultaat is dat er zoveel mensen bereid zijn zich in te zetten. Je moet ze wel uitleggen dat ze niet elke week iets hoeven te doen, want iedereen heeft het druk, druk, druk. Maar ze hebben wel geleerd in beweging te komen. Als je praat over normen en waarden, zoals premier Balkenende, zal je hier aan moeten werken.’