David Wijnperle is adviseur bij MOVISIE op het gebied van verenigingsvraagstukken en vrijwilligersmanagement. Onlangs hield hij een enquête onder verenigingen over het functioneren van de democratie binnen de organisatie (‘Enquête Verenigingsdemocratie MOVISIE’). In hoeverre praten en beslissen leden mee over de activiteiten en het beleid van verenigingen? 

Bestuurlijke kracht
64 vertegenwoordigers van grote én kleine verenigingen deden mee. Gezien de meer dan 100.000 verenigingen die Nederland kent is dit moeilijk een representatief onderzoek te noemen, erkent Wijnperle. ‘Het onderschrijft wel wat we weten vanuit ons advieswerk en literatuuronderzoek, namelijk dat veel verenigingen problemen hebben met bestuurlijke doorstroming en vrijwilligersmanagement. Voor de interne democratie en de bestuurlijke kracht van verenigingen levert dat vervolgens problemen op.’

Doorstroming
Doorstroming binnen het bestuurlijk kader is in de ogen van Wijnperle het allergrootste probleem van verenigingen. ‘Vrijwilligers vinden het bestuurlijk werk steeds minder aantrekkelijk. Het is ingewikkeld om aan voldoende gekwalificeerde bestuurders te komen. Zittende bestuurders gaan niet snel weg vanwege de loyaliteit, status en macht die het bestuurswerk oplevert, maar belemmeren ook de doorstroming. Het achterliggende probleem is dat vrijwilligerswerk steeds specialistischer wordt. Niemand wil zich nog op alle onderdelen van een vereniging inzetten en naast bestuurswerk ook op de braderie gaan staan.’

Minder herkenning
Schaalvergroting stelt ook aan het verenigingsbestuur andere eisen. David Wijnperle: ‘Dat vraagt vaak andere bestuurders. Een vereniging als de Dierenbescherming krijgt door samenvoeging grotere afdelingen. Dat betekent dat er ook bestuurders moeten komen die de beleidsbeïnvloeding voor hun rekening kunnen nemen. Het vraagt om hele andere vrijwilligers dan degenen die zich praktisch inzetten voor de hulpverlening aan dieren.’ Ook bij het betrokken houden van de achterban komt veel kijken. ‘Probleem is dat “de achterban” vaak veel sneller doorstroomt dan “de dragende vrijwilligers”. Als verenigingen hier niet goed mee omgaan is er minder herkenning bij de achterban en voelt deze zich minder vertegenwoordigd.’

Oplossingen
De oplossingen voor problemen met de verenigingsdemocratie en draagvlak beginnen bij het nadenken over de missie van de vereniging, de verenigingsstructuur en interne communicatie. ‘De grote vraag is: doen we nog de dingen die maatschappelijk relevant zijn? Dat gesprek moet plaatsvinden op alle niveaus, lokaal en landelijk, tussen vrijwilligers en beroepskrachten. Vaak is het ook de vraag of nieuw landelijk beleid wel lokaal te handhaven is. Een probleem is ook dat vrijwilligerswerk een hogere ethische waarde lijkt, dan bijvoorbeeld het inzetten van betaalde beroepskrachten. Maar verenigingen als de Dierenbescherming die ooit begonnen het plaatselijke kattenvrouwtje worden onvermijdelijk steeds professioneler.’

Politieke ‘polderstem’
Voor zowel kleine als grote verenigingen is het democratisch functioneren en het draagvlak van groot belang om hun stem te laten horen. ‘Grote verenigingen als ANWB, PvdA of de FNV willen hun “polderstem” laten horen en de politiek en de samenleving beïnvloeden. Als hun draagvlak afkalft, vragen ze zich af wat hun stem nog waard is.’

Link: Enquête Verenigingsdemocratie MOVISIE

Meer nieuws in uw inbox? Klik hier voor de gratis Zorg + Welzijn Nieuwsbrief. Voor meer achtergronden en opinies, neem hier een abonnement op Zorg + Welzijn Magazine.

 Volg Zorg+Welzijn op Twitter