Contact maken met mensen met verward gedrag volgens de presentiebenadering. Dat is de rol van de wijk-GGD’er. In de gemeenten Veldhoven en Waalre bleek een pilot succesvol. De wijk-GGD’ers zijn daar volgens een evaluatie een belangrijke aanvulling op het werk van politie en zorg.

‘Hete aardappel doorgeschoven’

Een wijkagent noemde de inzet van wijk-GGD’ers in een interview met het Eindhovens Dagblad een verademing. ‘Als zij er bij komen, weten we: het is opgepakt. En alles wat wij niet hoeven op te pakken, kunnen we aan het echte politiewerk besteden. Voorheen werd de hete aardappel telkens doorgeschoven. Sommigen vallen tussen de wal en het schip, dan is het de vraag: waar horen ze thuis, maar trekt uiteindelijk iedereen z’n handen er vanaf.’

Wijk-ggd uitgebreid

Vanwege het succes in Veldhoven en Waalre werken er inmiddels ook wijk-GGD’ers in Eindhoven. De wijken Woensel Zuid en Gestel zijn daarvoor aangewezen. Vooral in die wijken komen hulpverleners onbegrepen gedrag tegen. Patricia Smets en Laura van Beek zijn de wijk-GGD’ers, zij gaan op pad op verzoek van bijvoorbeeld het wijkteam, de politie of de woningcorporatie.

‘Arts stalkt mij’

Zo werd Smets gevraagd langs te gaan bij mevrouw Gerritsen, die al jaren last heeft van wanen. Deze mevrouw is ervan overtuigd dat een arts die haar jaren geleden behandelde verliefd op haar is geworden. ‘Ze zegt dat deze man haar stalkt en spullen steelt, ze ziet hem overal. Door de jaren heen heeft ze hierover vaak bij haar buren geklaagd. Die zien niet wat zij ziet, en zo kreeg mevrouw Gerritsen steeds meer het idee dat de wereld tegen haar is.’

Dertig keer 112 bellen

Soms belde mevrouw Gerritsen twintig tot dertig keer op een dag 112. Haar gedrag zorgt voor veel overlast, een oplossing vinden bleek heel moeilijk. ‘Ze liet geen hulpverleners meer binnen. Eigenlijk zou verplichte zorg de enige optie zijn. Maar daarvoor is een zorgmachtiging nodig, en dat kan alleen bij ernstig nadeel. Meerdere professionals hebben geconcludeerd dat ondanks de overlast daar geen sprake van is’, zegt Smets.

‘GGD betrouwbaar’

Voor Smets wilde mevrouw Gerritsen wél de deur open doen. ‘Ik ben van de GGD, zo stel ik me ook voor. De GGD associëren mensen, zeker in deze tijd, vooral met lichamelijke gezondheid en dat is betrouwbaar en nuttig, ook voor haar.’

Verwondervragen

Smets lukte het contact te maken. Zogenoemde ‘verwondervragen’ zijn belangrijk, zoals: ‘Hoe kan het dat u die man wel ziet en andere mensen niet?’ Daarmee voelt de cliënt dat je hem of haar serieus neemt, zegt Smets. ‘Een vraag als “Weet u zeker dat u die man ziet?” is bijvoorbeeld te veel de confrontatie aangaan. Dat moet je bij wanen nooit doen. Als mevrouw Gerritsen blijft praten over mensen die haar niet geloven, probeer ik het gesprek een andere kant op te buigen. Dat is iedere keer een zoektocht: aandacht geven aan een onderwerp, en haar tegelijk uit haar obsessie krijgen.’

Tientallen dozen

Mevrouw Gerritsen heeft inmiddels een goede band met Smets. Ook omdat ze heeft gezien dat die haar met praktische zaken geholpen heeft. ‘De tuin, die heel belangrijk is voor haar, is een stuk netter geworden dankzij ondersteuning die ik voor haar heb geregeld. Op zolder stonden vele tientallen dozen, ook die heb ik helpen opruimen.’

Wijkrechtbank

Mevrouw Gerritsen heeft ermee ingestemd voor de Wijkrechtbank in Eindhoven te komen. Dat betekent dat een rechter mogelijke oplossingen gaat verkennen en afspraken maakt met de betrokken instanties. ‘Mevrouw Gerritsen is zich ervan bewust dat we dit mede doen omdat ze zo vaak 112 heeft gebeld. Ze weet dat ze actief moet meewerken omdat ze anders voor de strafrechter kan komen’, zegt Smets.

Verpleeghuis

De conclusie zou kunnen zijn dat mevrouw Gerritsen in een verpleeghuis terechtkomt, mede vanwege haar somatische klachten. ‘Daarvoor is geen zorgmachtiging nodig. Ze moet wel in aanmerking komen voor de Wet Langdurige Zorg, maar dat is zo. Anders zou een woningcorporatie uiteindelijk moeten zeggen dat ze haar huis uit moet. En zeker bij deze oudere mevrouw is dat voor niemand een optie’, benadrukt Smets.

Ontruiming

Collega-wijk-GGD’er Laura van Beek ondersteunt Jacob Toornstra, een aan drugs verslaafde man met psychosociale problematiek, die enkele maanden geleden uit zijn huis is gezet. Hij veroorzaakte veel geluidsoverlast, was agressief naar buren en betaalde zijn huur niet meer. Op de dag van de ontruiming was Van Beek er op eigen initiatief bij. ‘Zo’n ontruiming is natuurlijk ontzettend confronterend. Ik wilde perse dat er ook iemand was om hem enigszins te steunen.’

Tikkende tijdbom

Van Beek had Toornstra zelf nog niet ontmoet, maar had wel zijn zus eerder gesproken, die zich grote zorgen maakte. ‘Hij is heel sterk en kan zomaar ineens ontploffen, als een tikkende tijdbom’, zegt Van Beek. ‘Maar ook hij verdient oprechte aandacht.’ Op de dag van de ontruiming had ze al een bed op de nachtopvang voor Toornstra geregeld. Ze gaf hem een briefje met het adres en haar telefoonnummer erop.

In huilen uitgebarsten

Het duurde een kleine week voordat Van Beek hem weer te spreken kreeg. ‘Hij herkende me nog en wilde graag samen gaan wandelen. Er kwam veel leed uit, vooral van wat hij in zijn jeugd had meegemaakt. Hij besefte zich nu pas echt dat hij zijn woning kwijt was. Dan zie je zo’n sterke man ineens in huilen uitbarsten, dat is wel heftig.’

‘Kind niet in de steek laten’

Sindsdien zijn ze vaker gaan wandelen. Toornstra kan voor onderdak voorlopig bij zijn moeder terecht. ‘Zij wil eigenlijk ook dat hij weggaat. Of ze het nog heel lang volhoudt weet ik niet’, zegt Van Beek. ‘Aan de andere kant wil ze haar kind ook niet in de steek laten. Soms als hij weer eens is ontploft komt hij zijn excuses aanbieden met een bos bloemen. Dan is de situatie weer een paar weken rustig.’

Langer de tijd

De volgende stap voor meneer Toornstra is nog niet definitief bepaald. Voor nu brengt Van Beek voor de gemeente vooral de concrete problematiek in kaart. ‘Dat is ook een belangrijk voordeel van mijn rol. Ik heb langer de tijd om aan een vertrouwensband te werken en alle mogelijkheden te onderzoeken’, zegt ze.

Zorgmijders

Smets: ‘Vooral in de grote steden zijn achter de voordeur veel schrijnende gevallen. Het is voor zorgmijders zelf niet goed als zij zonder hulp helemaal alleen op straat belanden en de buurt wordt daar echt niet veiliger van. Investeren in de wijk-GGD lost ook niet alles op, maar kan wel escalatie voorkomen.’