Door Margot Scholte en Ard Sprinkhuizen (MOVISIE) – Citaat uit een in de Volkskrant van 10 mei gepubliceerde reportage: ‘Als bijvoorbeeld een groep vrouwen in de wijk een vrouwencentrum wil beginnen, krijgen ze bijna drie ton van het ministerie van VROM uit het potje Ruimte voor Contact. Maar wat zo’n moeizaam lopend centrum bijdraagt aan de verbetering van de wijk, is de vraag. Wat leveren projecten die er op papier vaak prachtig uitzien, de wijk eigenlijk op? Neem Kanaleneiland, waar de afgelopen jaren honderden projecten hebben gedraaid. Ik zie geen verschil met hoe de wijk vijf jaar geleden was.’

Aan het woord is Heinz Schiller, directeur van Doenja, welzijnsorganisatie in de Utrechtse wijk Kanaleneiland. Hij vertelt dat het welzijnswerk weinig zoden dat aan de dijk zet. Het heeft geen wetenschappelijke basis en is niet onderbouwd. ‘Alleen al om die reden zou je je moeten beperken tot die zaken die er echt toe doen’, zegt hij. Zoals fysieke ingrepen, waarbij flats worden gesloopt voor nieuwbouw die kansrijkere bewoners moet lokken. Of het starten van een dagschool waar de nadruk op taal en rekenen ligt. Als goed project noemt Schiller het Cultuurhuis, waar drie jongens een film over hun leven maakten. Centraal staat volgens hem het creëren van omstandigheden waardoor bewoners zich kunnen ontwikkelen. Hij denkt ook aan theaterbezoeken. Vervolgens pleit hij voor meer geld voor welzijnswerk en onderzoek naar de effecten ervan. Schiller doet kwalijke uitspraken, zeker voor een directeur van een welzijnsinstelling.

Lichte contacten
Ten eerste geeft Schiller onjuiste informatie over de stand van zaken wat betreft onderzoek naar de effectiviteit van interventies. De Ruimte voor Contact-regeling is gebaseerd op het wetenschappelijk onderbouwde pleidooi om juist meer te investeren in ‘lichte contacten in de openbare ruimte’ om de sociale samenhang te versterken. Overigens is de veronderstelling achterhaald dat fysieke ingrepen succesvol zouden zijn en welzijnswerk niet. Recent onderzoek van het Nicis Institute (Maatschappelijk Top Instituut voor de steden) toont nu juist aan dat die fysieke ingrepen alleen helpen in combinatie met een robuuste sociale infrastructuur, intensieve investeringen in het sociaal beheer van de openbare ruimte en de sociale samenhang. Precies daaraan kan het welzijnswerk een cruciale bijdrage leveren.
Het pleidooi voor de dagschool (eigenlijk gewoon een brede school, zoals die er ook op Kanaleneiland komt) wekt eveneens bevreemding. Het lijkt niet te verwachten dat kinderen er elf uur per dag reken- en taalonderricht krijgen. Vooral het nevenschoolse aanbod moet dus van meerwaarde zijn: kinderen normen en waarden bijbrengen, bijvoorbeeld via sportieve activiteiten. Met zijn pleidooi voor theater- en schouwburgbezoek en de focus op de drie jongeren die een speelfilm maakten in het Cultuurhuis, projecteert Schiller verheffingsidealen uit de jaren vijftig op de etnische arena die Kanaleneiland inderdaad soms is.

Alarmerend
Schillers uitspraken zijn ook kwalijk omdat hij Kanaleneiland eenzijdig neerzet. Met 40 procent Marokkaanse Nederlanders, 22 procent autochtone Nederlanders, 18 procent Turkse Nederlanders en 20 procent andere nationaliteiten is de wijk nauwelijks monocultureel te noemen.
Uit de wijkenmonitor 2008 van de gemeente Utrecht blijkt dat Kanaleneiland op een aantal indicatoren afglijdt. En dan gaat het niet om schoolprestaties of werkgelegenheid. Wel alarmerend zijn de cijfers over zelfredzaamheid, overlast van jongeren, hechting met en verantwoordelijkheid voor de buurt en sociale samenhang en daar kan een welzijnsinstelling wel degelijk wat aan doen. Bijvoorbeeld met gerichte activiteiten om moeilijk bereikbare groepen te activeren en Marokkaanse jongeren op straat aan te pakken en hen perspectief te bieden. Dan moet je misschien vuile handen maken, paternalistisch te werk gaan en andere keuzes maken dan je verschansen in de jongerensoos. Dat zij dan zo. Maak je daar als directeur geen gebruik van, dan laat je kansen liggen en kom je – zoals Schiller –met een verhaal dat de inzet van diezelfde professionals diskwalificeert. Bovendien laat je dan de buurt in de steek.

Slechte raadgever
Kennelijk heeft Schiller als directeur weinig vertrouwen in zijn eigen dienstverlening, maar blijft hij wel jarenlang dezelfde koers volgen. Het ‘gebrek aan wetenschappelijke basis’ is daarbij een slechte raadgever. Een wetenschappelijke basis betekent immers nog geen praktische effectiviteit. Bovendien had Schiller met de juiste partners kunnen bijdragen aan een degelijker onderbouwing. Utrecht kent een universiteit, twee hogescholen waar welzijnswerk wordt onderwezen en er zitten landelijke kennisinstituten als het Verwey-Jonker Instituut, Movisie, het Nederlands Jeugdinstituut, Vilans, het Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie (LESI) en Forum. Bovendien kan een welzijninstelling ook zelf praktijkinterventies evalueren.

Amateuristisch
Tot slot laat Schiller door zijn uitlatingen niet alleen de positie van zijn eigen organisatie wankelen, maar plaatst hij ook de positie van het welzijnswerk in het algemeen in een amateuristisch licht. Waarom zou de gemeente in vredesnaam geld stoppen in een club die zo slecht in staat is te vernieuwen en die volgens eigen zeggen al jaren slecht werk levert? En waarom zou je je als werknemer loyaal tonen aan een directeur die jouw werk zo wegzet? Het is de hoogste tijd dat er nieuwe welzijnsdirecteuren opstaan. Mensen met meer kennis, kunde en elan. Die duidelijk maken dat er tegen geringe investeringen relatief grote baten zijn te behalen, dat 200 euro voor een straatfeest misschien wel evenveel oplevert als 200 miljoen voor een herstructureringsplannetje en dat aan elke welzijnsprofessional tientallen vrijwilligers zijn verbonden. En dat investeringen in de sociale samenhang van een buurt de dolende jongere en de vereenzaamde oudere een plek bieden om een goed leven te leiden. Maar vooral om duidelijk te maken dat welzijnswerk gewoon helpt. Punt.

Margot Scholte, senior adviseur Beroepsontwikkeling, MOVISIE
Lector Maatschappelijk werk, Hogeschool INHolland

Ard Sprinkhuizen, senior adviseur Leefbaarheid en sociale samenhang, MOVISIE
senior onderzoeker Trends en onderzoek, MOVISIE

Bron: Foto: ANP/Erik van ’t Woud