Door Martin Zuithof – Dak- en thuislozen bestaan in de publieke beeldvorming nog altijd voornamelijk uit oudere mannen. In de praktijk maken ook steeds meer jongeren, allochtonen en vrouwen noodgedwongen gebruik van de maatschappelijke opvang, vertelt Hanneke Felten, projectleider van het project bij MOVISIE. (Foto: Hanneke Felten)

‘Onderzoekster Lia van Doorn signaleerde al dat de diversiteit van de groep enorm gegroeid is, maar dat de maatschappelijke opvang daar niet altijd rekening mee houdt. Doel van onze pilot was om te onderzoeken hoe de maatschappelijke opvang er mee omgaat. Aangezien de Tussenvoorziening in Utrecht tegen dezelfde vraag opliep, wilden ze graag mee werken.’

Communicatie
Felten interviewde een groot aantal cliënten en medewerkers van de organisatie, die in Utrecht actief is in de hele keten met opvang, geldbeheer, nachtopvang en begeleid wonen. Medewerkers hebben de ervaring dat de gangbare communicatievormen van hoogopgeleide autochtonen – mondeling en schriftelijk – vaak niet werken bij klanten uit niet–Westerse culturen.

Eercultuur
‘Hun ervaring is dat ze met verschillende cliënten soms beter eerst een activiteit kunnen doen voordat ze aan specifieke hulp toe komen. Vrouwelijke medewerkers raken bijvoorbeeld makkelijker met vrouwen in contact dan met mannen. Als vrouw moet je met allochtone mannen toch eerst een vertrouwensband kweken. Mannen die uit een eercultuur komen vertrouwen niet meteen een jongere autochtone vrouw. Dat betekent dat medewerkers vaak extra tijd kwijt zijn met het bouwen van een vertrouwensband voor ze aan de eigenlijke hulpvraag toekomen.’

Grote mond
Marokkaanse jongens zijn soms ook een lastige groep. ‘Ze zijn niet altijd goed hanteerbaar voor medewerkers van de nachtopvang. Ze geven vaak een grote mond en medewerkers hebben daar niet altijd zin in. Gevolg van de irritaties is dat deze jongeren vaak minder aandacht krijgen en daardoor vaak ook niet doorstromen naar andere vormen van hulp. Terwijl ze die hulp vaak goed kunnen gebruiken.’

Voorop
Felten vertelt dat de Tussenvoorziening vooroploopt in de maatschappelijke opvang voor dak- en thuislozen door van diversiteit een speerpunt te maken. ‘Ook in de GGZ en het maatschappelijk werk zijn ze vaak iets verder. Daar bestaan bijvoorbeeld al aandachtsfunctionarissen diversiteit.’

Tijdens het symposium komen de dilemma’s rondom het diversiteitsbeleid uitvoerig aan bod. Doel is om medewerkers en managers te stimuleren met het onderwerp aan de slag te gaan. ‘We willen in gesprek gaan, ervaringen uitwisselen en kritisch reflecteren op het eigen handelen. We worden allemaal beïnvloed door de beeldvorming in bijvoorbeeld media en het is goed om daarop te reflecteren op het thema. Vervolgens is de vraag hoe je binnen je eigen organisatie het diversiteitsbeleid vorm kunt geven.’

Schaamte
Maar ook vanuit de cliënten gezien ligt het onderwerp vaak gevoelig. ‘Voor vrouwen is het lastiger om een fijne plek te vinden binnen de opvang, omdat de sfeer vaak door mannen wordt gedomineerd. Bepaalde groepen komen vaak minder binnen omdat de opvang gewoon niet zo bekend is bij hen. Turken komen bijvoorbeeld nauwelijks binnen omdat om hulp vragen in hun eercultuur taboe is. Dat ze bij geldproblemen goed geholpen werden, zullen ze niet zo snel aan anderen uit hun omgeving vertellen, want daarvoor schamen ze zich.’