Zelfmoord, zelfdoding of suïcide?
Woorden kunnen veel gevoelens oproepen. Sommige mensen gebruiken liever niet het woord ‘zelfmoord’ omdat ze het een akelig woord vinden met een hele harde, zelfs criminele lading. Sommige organisaties en media kiezen daarom voor ‘zelfdoding’. Ook ‘suïcide’ is een veelgebruikt alternatief. Dit dossier heet ‘Als cliënten denken aan zelfmoord’ en niet ‘Als cliënten denken aan zelfdoding’ omdat we daarin de lijn volgen van 113 Zelfmoordpreventie. Deze organisatie gebruikt bewust het woord ‘zelfmoord’ omdat de doelgroep zich in dat woord het beste herkent.
Praten over zelfmoord/zelfdoding/suïcide moet uit de taboesfeer en met dit Zorg+Welzijn dossier hopen we daar een steentje aan bij te dragen, vandaar deze keuze. In de aparte artikelen gebruiken we termen als zelfmoord, zelfdoding en suïcide wel afwisselend. Dit om zoveel mogelijk aan te sluiten bij sociaal werkers en andere lezers, die ook meerdere termen gebruiken.
Is het wel verstandig om het erover te hebben als je denkt dat je cliënt zelfmoord overweegt? En als je dan een gesprek wilt aangaan, hoe doe je dat? Suïcide is misschien ook voor jou wel een heel beladen thema. Waar moet je beginnen als iemand zo diep in de put zit dat hij of zij zelfmoord als enige uitweg overweegt? Onderstaande artikelen geven je hopelijk de adviezen die je nodig hebt om cliënten met suïcidale gedachten beter te ondersteunen.
6 feiten en fabels over suïcide
Van dit artikel leer je:
- Welke vragen je beter wel en beter niet stelt bij een vermoeden van suïcidale gedachten
- Hoe het nu echt zit met het ‘risico’ van vragen naar suïcidale gedachten
- Dat gevoelens van entrapment, oftewel de situatie als ondraaglijk ervaren, een belangrijke rol spelen bij suïcidale gedachten
- Welke groepen mensen relatief vaak aan zelfmoord overlijden
- Op welke momenten in het jaar er relatief veel zelfmoordpogingen worden gedaan
Welke feiten over suïcide zijn belangrijk voor sociaal werkers? En welke fabels over zelfmoord moeten worden opgehelderd? Derek de Beurs van het Trimbos-Instituut schreef het boek Mythen over zelfmoord, waarin hij een groot aantal onderzoeken naar suïcide bespreekt. De feiten en fabels over suïcide in dit artikel zijn op zijn boek gebaseerd.
Als suïcide je handelingsverlegen maakt: ‘Ik gebruik nu wel de juiste interventies’
Van dit artikel leer je:
- Wat sociaal professionals aan de gatekeepertraining van 113 Zelfmoordpreventie kunnen hebben. Jeremy Kreefft, met jarenlange ervaring als jongerenwerker, volgt deze training. ‘‘Ik ben niet meer bang voor het antwoord ‘ja’ op die ene, belangrijke vraag: “wil je dood?’’
- Hoe je een betere inschatting maakt van de situatie: hoe vergevorderd zijn de plannen voor zelfmoord bijvoorbeeld al?
- Hoe het actienetwerk Zelfmoordpreventie Midden-Limburg op verschillende manieren het gesprek over preventie van suïcide aanwakkert. En natuurlijk wat jij van hen kunt leren.
60 procent van de mensen die overlijden door zelfdoding zijn niet bekend bij hulpverleners. Sociaal werkers die suïcidale gedachten bespreekbaar maken zijn ontzettend belangrijk. Hoe voer je dat gesprek en hoe doorbreek je handelingsverlegenheid?
Suïcide stijgt onder jongeren: ‘Het gesprek over suïcide is moeilijk, maar wél te leren’
Van dit artikel leer je:
- Doorvragen naar suïcidale gedachten, ook specifiek bij jongeren. Met tips van Renske Gilissen, hoofdonderzoeker bij 113 Zelfmoordpreventie
- De nieuwste cijfers over suïcidepogingen in Nederland en hoe zorgelijk deze cijfers zijn
- Welke rol sociaal werkers verder kunnen vervullen bij het doorbreken van het taboe
Het aantal zelfdodingen onder jongeren is in tien jaar met 17 procent toegenomen: van 243 in 2013 tot 300 in 2023. Dat blijkt uit cijfers van de Commissie Actuele Nederlandse Suïcideregistratie. Volgens Renske Gilissen, hoofdonderzoeker bij 113 Zelfmoordpreventie, is durven doorvragen naar suïcidale gedachten belangrijk voor sociaal werkers. Zij geeft tips hoe je dat kunt doen.
Zie jij het leven niet meer zitten? Praten kan opluchten. Je kan 24/7 anoniem chatten via 113.nl of bellen met 113 of 0800-0113 (gratis).
Handig bij eenzaamheid, depressie en angst: 19 hulplijnen die jouw cliënt kan benaderen
Voelt je cliënt zich eenzaam? Maak je je serieus zorgen om zijn of haar mentale gezondheid? Is je cliënt gevoelig voor depressie? Soms kun je als sociaal werker niet direct helpen. Wijs ze dan op deze 19 hulplijnen waar ze anoniem hun hart kunnen luchten. Via de online chat, WhatsApp of telefonisch.
Meelopen met de crisisdienst: ‘Situaties met kinderen grijpen me het meest aan’
‘In de war zijn’ heeft heel veel gezichten, weet Lea Diepgrond (43), sociaal psychiatrisch verpleegkundige van de crisisdienst van Altrecht in Utrecht. Dagelijks hebben zij en haar collega’s te maken met mensen die de draad helemaal kwijt zijn. Jessica Maas loopt in deze reportage met haar mee.
Lea heeft in haar werk ook regelmatig te maken met suïcidale patiënten. In deze reportage vertelt ze onder andere over een oudere, gelovige Marokkaanse man die te veel pillen had geslikt. ‘Atypisch. Juist omdat er binnen deze gemeenschap een groot taboe op suïcide ligt; hij wilde absoluut niet dat zijn familie het wist.’
Suïcide is ook een cultureel probleem, wat betekent dat voor sociaal werkers?
Van dit artikel leer je:
- Wat het verband is tussen zelfdoding en cultuur
- Hoe je het Culturele Interview gebruikt om met cliënten in gesprek te gaan over hun leefwereld en culturele achtergrond. En hoe je daardoor ook suïcidale gedachten zorgvuldiger en eerder bespreekt.
- Meer over de rol van de vertrouwenspersoon voor cliënten
De culturele factor in suïcidaal gedrag is een verwaarloosde factor. Dat stelt psychotherapeut Indra Boedjarath die onlangs promoveerde op onderzoek naar de culturele wortels van suïcide. In de westerse gemeenschap is suïcide vaak een gevolg van psychische klachten, maar in andere culturen wegen bijvoorbeeld eergevoelens zwaarder.
Kunnen algoritmes suïcide voorspellen?
Van algoritmes die een suïcidepoging kunnen voorspellen wordt veel verwacht. Zo zijn er veelbelovende studies naar algoritmes en suïcides in het Amerikaanse leger, en loopt ook in Nederland onderzoek. Wat zijn de kansen voor eerdere signalering van suïcide, bijvoorbeeld met apps?
Als jouw cliënt een suïcidepoging doet: ‘De impact op hulpverleners is immens’
Wat leer je van dit artikel:
- Hoe de impact van een suïcidepoging van een cliënt voor jezelf in ieder geval draagbaar maakt
- Welke richtlijnen er zijn om het gesprek over suïcide aan te gaan
- Hoe je omgaat met de spagaat waarin je kunt zitten in gesprek met nabestaanden: neem je je professionele houding aan of laat je emoties zien?
Verdriet, wanhoop en schuldgevoel komen opzetten bij hulpverleners als hun cliënt een suïcidepoging doet. De vraag “Hoe had ik dit kunnen voorkomen?” blijft spoken. Ilana Buijssen interviewde hulpverleners hierover en deelt lessen. ‘Zie jezelf niet als redder.’
‘We hebben kinderen die suïcidaal zijn maar kunnen ze niet de juiste hulp geven’
De 19-jarige Nomie stuurt in april 2021 een afscheidsbrief naar de Tweede Kamer waarin ze duidelijk maakt dat de hulp die ze heeft gekregen in de ggz niet adequaat was. Ze pleegt zelfmoord. Deze aanklacht maakt duidelijk dat de jeugdhulpverlening kraakt, zegt Jennifer Cirpici, POH jeugd en gezin in Rotterdam. Zij doet wat ze kan in de huisartsenpraktijken, maar kan niet op tegen wachtlijsten en de aanmeldingstops.
We weten te weinig over suïcide bij mensen met lvb
Wat leer je van dit artikel:
- Hoe het komt dat er zo weinig bekend is over mensen met een licht verstandelijke beperking en vooral over hoe zij worstelen met suïcidale gedachten.
- Wanneer je als hulpverlener vooral aanwezig moet zijn voor mensen met een lvb
- Wanneer je vooral ruimte kunt inbouwen voor gesprekken over de dood.
In 2020 maakten 1.825 Nederlanders een einde aan hun leven. Maar niemand weet hoeveel van hen een (licht) verstandelijke beperking hadden. Dat is gek, zegt klinisch psycholoog en psychotherapeut Teunis van den Hazel (Trajectum). Het heeft er namelijk alle schijn van dat suïcide vaker voorkomt bij mensen met een lvb. ‘Alle risicofactoren die we kennen, zijn bij hen in verhoogde mate aanwezig.’
Zie jij het leven niet meer zitten? Praten kan opluchten. Je kan 24/7 anoniem chatten via 113.nl of bellen met 113 of 0800-0113 (gratis).
Hoe ondersteun je LHBT-jongeren met suïcidale gedachten?
Van dit artikel leer je:
- Triggers die suïcidale gedachten bij LHBT-jongeren kunnen uitlokken
- Welke coping strategieën zij hebben om met suïcidale gedachten om te gaan
- Wat ‘de regie bij de jongeren laten’ in de praktijk kan betekenen
LHBT-jongeren doen ruim vier keer zo vaak een suïcidepoging als heterojongeren. Hoe krijgen we dat cijfer omlaag? Een factsheet van Movisie geeft tips en handvaten. ‘Er is vooral veel meer kennis nodig’, zegt René Broekroelofs van Movisie die hier onderzoek naar deed.
