Van vangnetwerk tot voetbalherinnering: 6 interventies tegen eenzaamheid
Eenzaamheid onder ouderen heeft verschillende gezichten. Logisch dus dat er ook veel verschillende interventies zijn. De databank ‘Effectieve sociale interventies’ van Movisie laat dat eveneens zien. Zorg+Welzijn licht 6 praktische interventies uit die je kunt inzetten bij thuiswonende ouderen.
In dit artikel:
- Uitleg over Sharing Stories, een kortdurende interventie. Het beslaat drie begeleide bijeenkomsten voor ouderen die kampen met (of een risico lopen op) emotionele eenzaamheid.
- Informatie over vangnetwerken. Dat zijn professioneel begeleide, wijkgerichte steunnetwerken van 25-40 personen.
- Uitgebreide beschrijvingen van deze 2 en nog 4 andere interventies bij eenzaamheid onder ouderen.
Lees het artikel Van vangnetwerk tot voetbalherinnering: 6 interventies tegen eenzaamheid
10 vormen van eenzaamheid (en hoe je daarmee omgaat)
Eenzaam zijn kent vele vormen. Hoogleraar Andries Baart definieert er maar liefst 10. Voor professionals is het belangrijk om die verschillende ‘gestalten’ van eenzaamheid te kennen en verkennen. Baart: ‘Niet om diagnoses te kunnen stellen, maar om een bepaalde sensitiviteit voor het onderwerp te ontwikkelen.’ Lees het artikel 10 vormen van eenzaamheid (en hoe je daarmee omgaat)
De richtlijn Eenzaamheid bestaat (nog) niet, met deze tips kun je jongeren toch helpen
De eenzaamheid onder jongeren nam in 2023 opnieuw toe. Desondanks zijn er nog geen officiële richtlijnen die de sociaal werker adviseren over hoe hij of zij jongeren op dit gebied kan bijstaan. Maar officieus zijn die richtlijnen er wel…
In dit artikel:
- Tips van Join Us over het signaleren van eenzaamheid
- Waarom eenzaamheid te vergelijken is met honger
- Voorbeeldzinnen om eenzaamheid te bespreken, zonder dat je je gaat vermanen of preken
Lees het artikel De richtlijn Eenzaamheid bestaat (nog) niet, met deze tips kun je jongeren toch helpen
Zingeving bespreken: ‘Uit 1 opmerking over de jas ontstond een prachtig gesprek’
Meer aandacht voor zingeving door het hele leven heen, en niet pas in de laatste fase. Daarvoor pleit huisarts Pieter Barnhoorn. Bijvoorbeeld bij eenzaamheid is het heel fijn als sociaal werkers vaker stilstaan bij ‘trage vragen’. ‘De zorg is ontzettend gefixeerd op repareren, terwijl mensen vaak meer hebben aan observeren en respecteren.’
In dit artikel:
- Huisarts Pieter Barnhoorn legt uit hoe je zingevingsvragen bij cliënten herkent en bespreekt, in alle fasen van het leven
- Praktische tips om te voorkomen dat je in de oplosstand komt, en waardoor je dus meer oprechte aandacht kunt geven in een gesprek
- Eenzaamheid is lijden aan het besef dat je verbinding mist; Barnhoorn legt uit hoe je mensen die eenzaam zijn kan bijstaan
- Wat we allemaal kunnen leren van geestelijk verzorgers
Lees het artikel Zingeving bespreken: ‘Uit 1 opmerking over de jas ontstond een prachtig gesprek’
Religie geeft migrantenouderen kracht: hoe benut je die bron bij eenzaamheid?
Taalbarrières, langdurige armoede, culturele gebruiken. Van alle ouderen in Nederland voelen degene met een migratieachtergrond zich het meest eenzaam. Tegelijkertijd vinden ze het moeilijk hierover te praten. Tijd nemen voor een kwalitatief goed gesprek is essentieel. Maar hoe herken je eenzaamheid bij deze groep en hoe kun je ze het best bereiken? Onderzoeker Hanan Nhass over een cultuursensitieve aanpak van eenzaamheid.
In dit artikel:
- Hoe gaan ouderen met een migratieachtergrond met eenzaamheid om?
- De rol van religie bij eenzaamheid: soms inderdaad een krachtbron, maar eenzaamheid onderkennen kan ook lastiger zijn voor gelovige mensen
- Hoe kun je migrantenouderen bereiken?
- Hoe bespreek je eenzaamheid met ouderen met een migratieachtergrond?
Lees het artikel Religie geeft migrantenouderen kracht: hoe benut je die bron bij eenzaamheid?
Kopje koffie tegen eenzaamheid? ‘Helpt niet. Wie eenzaam is gaat ander gedrag vertonen’
‘Aandacht voor eenzame mensen is lief, maar het werkt niet.’ Dat zegt eenzaamheids-expert en trainer Jeannette Rijks. ‘Voer het gesprek over zinvolle verbindingen met je cliënt’, zegt Ester Bertholet, specialist ouderengeneeskunde. Twee experts over eenzaamheid. De emotie vinden en eenzaamheid bespreken is zo simpel nog niet.
In dit artikel:
- Jeanette Rijks vindt dat bij de aanpak van eenzaamheid te weinig wordt uitgegaan van de verandering die eenzaamheid teweeg brengt in de hersenen van mensen. Dat heeft ook gevolgen voor de aanpak van eenzaamheid. In het artikel legt zij uit dat het belangrijk is dat sociaal werkers gesprekstechnieken leren die helpend zijn bij het zoeken naar een oplossing voor de persoon die zich eenzaam voelt.
- Ester Bertholet ziet eveneens een belangrijke rol weggelegd voor de sociaal werker in de aanpak van eenzaamheid. Belangrijk is wel, zegt zij, dat je als sociaal werker niet het gesprek over de eenzaamheid van je cliënt voert, maar dat je focust op wat er wel is, op de verbinding die je cliënt ervaart in zijn leven.
- Wat is eenzaamheid? ‘Een verbroken patroon van verbinding met mensen die nabij zijn’, zegt Rijks. Ook Bertholet definieert eenzaamheid als: ‘het missen van voor jou betekenisvolle verbindingen, en dat doet pijn.’
- Beiden zijn van mening dat het kernwoord bij de preventie van eenzaamheid ‘zinvolle relaties’ is. Rijks geeft praktische tips: ‘Ik denk dat sociaal werkers en de huisarts er gewoon naar moeten vragen: Hoe is het gesteld met uw sociale gezondheid? Dan kun je er ook iets aan doen.’
Lees het artikel Kopje koffie tegen eenzaamheid? ‘Helpt niet. Wie eenzaam is gaat ander gedrag vertonen’
De tool ‘In gesprek over eenzaamheid’ is confronterend, maar heel leerzaam
Voel je je wel eens ongemakkelijk als een cliënt eenzaam is? Je bent niet de enige: veel sociaal werkers vragen zich af of ze zich met zo’n cliënt mogen bemoeien. Een tool met handboek, routekaart en training leert je omgaan met schroom en weerstand. Eenzaamheid bespreken samen met je cliënt wordt veel makkelijker, leren de ervaringen van honderden getrainde professionals.
In dit artikel:
- Uitleg over de tool In gesprek over eenzaamheid, een co-productie van Movisie en de Werkplaats Sociaal Domein Nijmegen.
- Helpende gedachten als je schroom voelt om een eenzame cliënt daarop aan te spreken.
- Wederkerigheid uitspreken: hoe belangrijk is het en hoe doe je dat met je cliënt?
Lees het artikel De tool ‘In gesprek over eenzaamheid’ is confronterend, maar heel leerzaam
Anja Machielse over sociale weerbaarheid: ‘Eenzaamheid oplossen, daar is altijd een ander voor nodig’
‘Zorg voor de mentale gezondheid van jongeren, dan worden ze sociaal weerbaar en kunnen ze op latere leeftijd omgaan met problemen en eenzaamheid’, zegt emeritus hoogleraar Anja Machielse. ‘Het begint met aandacht, een verbinding voelen met de sociaal werker.’
In dit artikel:
- Legt Anja Machielse uit waarom het sociaal werk een gamechanger gaat worden in de aanpak van eenzaamheid en sociaal isolement. ‘Bijna alle mensen die in een sociaal isolement zitten zeggen dat hun problemen zijn begonnen in hun jeugd. Als ze toen hulp en handvatten hadden gekregen, hadden ze die problemen later niet gehad.’
- Sociale weerbaarheid is een ‘relatiebegrip’. Machielse geeft daar deze uitleg aan: ‘Sociale weerbaarheid is goed kunnen omgaan met tegenslagen en met een nieuwe situatie, door er een nieuwe betekenis aan te geven.’
- Ze vindt het daarom ook belangrijk dat we een weerbare samenleving blijven. ‘Eenzaamheid betekent dat je te weinig verbinding en relaties hebt. We denken dat die eenzaamheid wel weggaat als we ontmoetingen organiseren. Maar dat is niet het enige, een groot deel van de eenzaamheid komt ook voort uit het gemis aan “gezien en gehoord worden”.
- Machielse ziet dan ook een grote rol weggelegd voor sociaal werkers en het ouderwetse opbouwwerk: ‘Het begint met aandacht, een verbinding voelen met de sociaal werker en vanuit die relatie nieuwe stappen durven zetten. Zo werkt het ook in de praktijk. Het is een combinatie van bemoeizorg en present zijn. En een lange adem hebben om het vertrouwen van mensen te winnen.’
Lees hier het artikel: Eenzaamheid oplossen, daar is altijd een ander voor nodig
De eenzaamheid van je cliënt oplossen met een huisdier? ‘Geen echte remedie’
‘Voel je je alleen? Neem een hond of een kat.’ Het zou een goedbedoeld advies van een buurvrouw aan een eenzame man kunnen zijn. De eenzaamheid van je cliënt oplossen met een huisdier: is dat eigenlijk een goed idee?
Lees het artikel De eenzaamheid van je cliënt oplossen met een huisdier? ‘Geen echte remedie’
Tuinieren tegen eenzaamheid? ‘Werkt soms, maar lang niet altijd, dus verdiep je in je cliënt’
Het effect van interventies voor de aanpak van eenzaamheid is vaak teleurstellend, zegt bijzonder hoogleraar Tineke Fokkema. ‘Over het algemeen zijn de interventies ook nog eens individueel gericht terwijl de omgeving ook een rol speelt.’ Wat kunnen sociaal werkers met die kennis?
In dit artikel:
- Eenzaamheid hoeft niet een probleem te zijn. Wanneer wordt het dat wel?
- Eenzaamheid kan te maken hebben met verwachtingen en cultuur: hoe zit dat precies?
- Uitleg over het onderzoek van Tineke Fokkema naar het welbevinden van migrantengroepen en naar eenzame oudere migranten
- Welke interventies tegen eenzaamheid zijn nu echt bewezen effectief (spoiler alert: het zijn er maar een paar)?
Lees hier het artikel Tuinieren tegen eenzaamheid? ‘Werkt soms, maar lang niet altijd, dus verdiep je in je cliënt’
Eenzaamheid is er in veel verschillende vormen, zo maak je de juiste keuze
Eenzaamheid heeft verschillende gezichten en ook heel veel verschillende interventies. Hoe weet de sociaal werker dat hij of zij het juiste doet? 3 typen en oorzaken van eenzaamheid nader bekeken. En: wat je tegen eenzaamheid kunt doen.
In dit artikel:
- Cijfers over eenzaamheid: van de volwassen bevolking voelt bijna de helft zich eenzaam, volgens cijfers van de Rijksoverheid. In 2022 gaf 49% van de volwassen bevolking (18 jaar en ouder) aan eenzaam te zijn. Van de volwassen bevolking is 34% matig eenzaam en 14% voelt zich sterk eenzaam. Eenzaamheid komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, maar bij sterke eenzaamheid zijn er bijna geen verschillen.
- Het onderscheid tussen de verschillende soorten eenzaamheid: sociale eenzaamheid, emotionele eenzaamheid en existentiële eenzaamheid en de belangrijkste oorzaken die daaraan ten grondslag liggen.
- Movisie heeft een routekaart ontwikkeld voor de lokale aanpak van eenzaamheid.
Lees hier het artikel: Eenzaamheid is er in veel verschillende vormen, zo maak je de juiste keuze
Waarom het uitmaakt hoe we over eenzaamheid praten
Iedereen praat op een andere manier over eenzaamheid, met een andere taal en vanuit een ander perspectief. Het is belangrijk om daarvan op de hoogte te zijn, stelt hoogleraar Andries Baart: ‘Er heerst in Nederland een monocultuur in het denken en praten over eenzaamheid. Maar bewustzijn over de verschillende discoursen kan ons juist verder helpen.’
In dit artikel:
- Legt Andries Baart uit dat er op uiteenlopende manieren over eenzaamheid gesproken wordt. ‘Iedereen heeft zijn eigen perspectief op wat eenzaamheid is en legt dat in zijn eigen taal uit. Dat noemen we ook wel discoursen: manieren van spreken en denken om een bepaald uitzicht op de wereld te benoemen en interpreteren.’
- Baart licht in dit artikel vier discoursen over eenzaamheid uit: discours van de ontsnapping, discours van het toelaten, discours van de verbetering en discours van het verzet.
- Wat heeft de sociaal werkers daar dan aan? Volgens de hoogleraar scherpt het je om kritischer en waakzamer te zijn als je het over het onderwerp eenzaamheid hebt. ‘Heb ik blinde vlekken als ik over eenzaamheid praat? Zie ik dingen over het hoofd? Is mijn blik op eenzaamheid misschien te beperkt?’ Eenzaamheid verdient een brede benadering van professionals.
Lees hier het artikel: Waarom het uitmaakt hoe we over eenzaamheid praten
‘Laat een oordeel achterwege in gesprek met eenzame jongere’
Eenzaamheid bij jongeren heeft een scala aan gevolgen. Julian van de Moosdijk geeft als kwaliteitscoach bij Stichting Join Us trainingen aan professionals over hoe om te gaan met dit probleem. ‘Zorg voor een veilige en positieve sfeer, maar bied ook voldoende uitdaging.’
In dit artikel:
- Geeft Julian van de Moosdijk een inkijkje in de effecten van eenzaamheid, voor jongeren en de samenleving. ‘De effecten van eenzaamheid kunnen leiden tot depressie, tot gedachten over er niet meer willen zijn.’
- Wordt laten dat zien dat het cruciaal is om jongeren met motiverende gespreksvoering en zonder oordeel tegemoet te treden. Dat is echter een valkuil voor professionals. ‘Wat we in trainingen zien is dat professionals een oordeel hebben dat ze laten zien in gesprek met een jongere.’ Van de Moosdijk illustreert dat in het artikel met een voorbeeld.
- Tips om om te gaan worden uiteraard ook gedeeld. Van de Moosdijk legt uit dat in de hulpverlening mensen werken dat die graag dingen willen fixen. Maar je kan niet altijd iets fixen, wel helpen. ‘Jij hoeft ze niet te overtuigen waar jij als professional denkt dat het probleem ligt. Daarom is op je handen blijven zitten soms belangrijk. Niet te veel in actie willen komen.’
Lees hier het artikel: Laat een oordeel achterwege in gesprek met eenzame jongere
Handig bij eenzaamheid, depressie en angst: 19 hulplijnen die jouw cliënt kan benaderen
Voelt je cliënt zich eenzaam? Maak je je serieus zorgen om zijn of haar mentale gezondheid? Is je cliënt gevoelig voor depressie? Soms kun je als sociaal werker niet direct helpen. Wijs ze dan op deze 19 hulplijnen waar ze anoniem hun hart kunnen luchten. Via de online chat, WhatsApp of telefonisch.
In dit artikel:
- een overzicht van hulplijnen waar alle cliënten met mentale problemen terecht kunnen.
- Specifiek is er aandacht voor hulplijnen waar jongeren/jongvolwassenen met stress, depressieve klachten en angst terechtkunnen. Denk aan @ease, Grip op je Dip en de Alles Oke? Supportlijn.
Lees het artikel: Handig bij eenzaamheid, depressie en angst: 19 hulplijnen die jouw cliënt kan benaderen
