1 op de 3 15-jarige leerlingen in Nederland heeft onvoldoende leesvaardigheid. Dat blijkt uit het onderzoek Programme for International Student Assement (PISA). Onderzoekers vergelijken 15-jarigen wereldwijd, waaronder in 14 Europese landen. De leesvaardigheid van Nederlandse 15-jarige leerlingen daalt al jaren, maar deze daling is wel heel heftig, vindt Stichting Lezen en Schrijven. Er zijn meer zorgelijke cijfers:

• Veel Nederlandse 15-jarigen hebben onvoldoende rekenvaardigheden.
• 1 op de 9 ouders met minderjarige kinderen hebben moeite heeft met lezen en schrijven. Hun kinderen beginnen vaker met een taalachterstand aan de basisschool. Alleen als van jongs af aan geïnvesteerd wordt in de ontwikkeling van basisvaardigheden (lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden), is deze trend om te buigen, schrijft directeur-bestuurder Geke van Velzen.
• Al langer is bekend dat 2,5 miljoen Nederlanders moeite hebben met lezen, rekenen en het gebruiken van een computer of smartphone.

In dit dossier focussen we daarom op wat jij als sociaal werker kunt doen om laaggeletterdheid eerder te signaleren en beter te bespreken. Mensen die laaggeletterdheid zijn hebben vaak schaamte en zijn heel goed in het verhullen van dat wat ze moeilijk vinden. Laaggeletterdheid signaleren en bespreken vereist dan ook scherpe ogen en diverse gespreksvaardigheden. Daar krijg je in dit dossier veel tips over van experts.

Laaggeletterdheid wordt vaak verhuld, maar er zijn veel signalen die jij kunt herkennen

In Nederland is 1 op de 6 mensen laaggeletterd. Het kan niet missen dat je als sociaal werker met laaggeletterdheid te maken krijgt. Herken jij de signalen en weet je wat je kunt doen om laaggeletterde cliënten op weg te helpen? Reint van der Vlis van Stichting Lezen en Schrijven geeft je praktische tips.

In dit artikel:

• Een overzicht van opvallende signalen van laaggeletterdheid: niet komen opdagen op een afspraak is er zo 1, er zijn er natuurlijk nog veel meer
• Wanneer je het wel over laaggeletterdheid moet hebben en wat je beter niet kunt zeggen
• Hoe je cliënten motiveert alsnog te leren beter te lezen en te schrijven

Lees Laaggeletterdheid wordt vaak verhuld, maar er zijn veel signalen die jij kunt herkennen

Taalhuizen bereiken laaggeletterden nauwelijks, sociaal werkers kunnen helpen

Om laaggeletterdheid aan te pakken zijn er in Nederland al ruim 200 Taalhuizen. Daar kunnen mensen hun taalvaardigheden ontwikkelen. Maar werkt die aanpak wel? De doelgroep bereiken is moeilijk voor de taalhuizen, blijkt uit onderzoek. Sociaal werkers zijn heel belangrijk om laaggeletterden over de drempel te helpen, zegt directeur-bestuurder van Stichting Lezen en Schrijven Geke van Velzen.

In dit artikel:

• Uitleg over de definitie van laaggeletterdheid
• Wat de taalhuizen voor mensen die laaggeletterdheid kunnen betekenen
• Uitleg over de kwaliteitsslag die taalhuizen moeten maken

Lees Taalhuizen bereiken laaggeletterden nauwelijks, sociaal werkers kunnen helpen

Laaggeletterdheid is een blinde vlek in het sociaal domein

2,5 miljoen Nederlanders hebben moeite met lezen, schrijven, rekenen of omgaan met computers en zijn laaggeletterd. Problemen in andere leefdomeinen hebben vaak laaggeletterdheid ten grondslag. Daarom opende Movisie in 2020 het Expertisepunt Basisvaardigheden, waar ze onderwijs, sociaal domein, werkgevers en ervaringsdeskundigen aan elkaar verbinden.

Lees het interview over het Expertisepunt Basisvaardigheden met Lou Repetur, programmaleider Sociale Basis bij Movisie: Laaggeletterdheid is een blinde vlek in het sociaal domein

Laaggeletterdheid: ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’

Krista van Mourik, coördinator van datzelfde Expertisepunt basisvaardigheden vanuit Movisie, zou graag zien dat hulpverleners er eerder bij zijn, vóórdat er grote problemen zijn. Dat vraagt alertheid, zegt ze, in een Zorg+Welzijn-artikel. Want niet alleen wordt laaggeletterdheid nu vaak niet opgemerkt, ook als het wél wordt gezien, of vermoed, vinden sociaal professionals het lastig om bespreekbaar te maken. Haar advies: ‘Bespreek het altijd één-op-één, dus niet met anderen erbij.’ En een vertrouwensrelatie is heel belangrijk, zegt ze. ‘En wat wellicht goed is om te weten: weliswaar is er veel schaamte en houden mensen het zo veel mogelijk verborgen, maar tegelijkertijd hoor ik ook altijd van mensen bij wie het aan het licht is gekomen en die ermee aan de slag zijn gegaan: “Ik had gewild dat iemand er eerder over begonnen was”.’

De blinde vlek en handelingsverlegenheid komen volgens Van Mourik ook omdat sociaal professionals er weinig over horen in hun opleiding, waardoor al snel het idee kan ontstaan dat het niet bij hun takenpakket hoort. Of dat ze niet weten wat ze ermee aan moeten. Haar advies: ‘Vraag er aandacht voor in een team. Of nog beter: benoem een aandachtsfunctionaris. Dan garandeer je dat het een terugkerend onderwerp is waar blijvend aandacht voor is.’

Lees Laaggeletterdheid: ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’