Door Martin Zuithof – Minister Hirsch Ballin van Justitie wil ouders van ontspoorde kinderen zo nodig straffen door de kinderbijslag in te trekken.
Corine de Ruitermeent dat veel meer factoren bepalen of kinderen op het slechte pad terechtkomen. Ouders zijn daarvoor niet alleen verantwoordelijk, stelt zij. (Foto: Universiteit Maastricht)

Criminele kinderen

De forensisch psychologe onderzocht met andere onderzoekers twee jaar lang risicofactoren bij 146 kinderen onder de 12 jaar, die voor het eerst door de politie gearresteerd werden. Het onderzoek richtte zich op kinderen, ouders en leerkrachten in de regio’s Utrecht, Gelderland-Midden en Rotterdam-Rijnmond. De kinderen waren opgepakt wegens diefstal, overlast of vandalisme.

Geschrokken
Vijftig procent van deze gezinnen woont in een achterstandswijk waar het onveiliger is dan elders, meer criminaliteit heerst en meer drugsdealers actief zijn, schetst De Ruiter. ‘Ik ben heel erg geschrokken van de problematiek. Die ouders zitten vaak zo diep in de problemen dat je ze met sancties ook niet helpt. Een groot deel van de ouders heeft financiële problemen. Een alleenstaande moeder, die kassière is bij de supermarkt, heeft geen geld voor kinderopvang.’

Sociaal geïsoleerd
Deze gezinnen hebben ook geen geld om hun kinderen naar gitaarles of een sportclub te sturen, vertelt ze. ‘Dat zijn toch de plaatsen waar kinderen gesocialiseerd worden. Op deze ouders wordt neergekeken, maar ze hebben gewoon niet de middelen om hun kinderen naar clubs te sturen. Bovendien zijn deze gezinnen vaak sociaal geïsoleerd. Bij deze ouders is de stress al zo hoog opgelopen, dat ze geen eigen oplossingen vinden. Hoger opgeleide ouders met minder geld, vinden eerder manieren om samen kinderopvang te regelen.’

Op maat
Veel beter dan financiële sancties werken begeleidingsprogramma’s op maat, ontdekte het Canadese Child Development Institute (CDI). Dit instituut ontwikkelde een risico-index om bij ouders en kinderen te inventariseren wat er aan de hand is en ontwikkelde bijpassende begeleidingsprogramma’s op maat.

De Ruiter: ‘Zij onderzochten een vergelijkbare groep ouders en kinderen op noden en criminogene factoren en hebben per gezin en kind een interventieprogramma op maat gemaakt. Vijftig procent van de delicten door kinderen zijn een gevolg van onvoldoende toezicht door ouders, omdat de kinderen op straat hangen. Voor hen worden individuele programma’s ontwikkeld om hun vrije tijd gestructureerd in te vullen.’

Halt verwijst niet
Alternatieve straffen voor jongeren – de Halt-afdoening tot 18 jaar en de Stop-reactie tot 12 jaar – waar in Nederland veel ervaring mee is opgedaan, werken niet, stelt De Ruiter. ‘Bureau Halt gaat ervan uit dat alle kinderen gelijk zijn. Maar in de groep die wij onderzochten blijkt dat twintig procent van de kinderen ADHD heeft terwijl ze daarvoor niet psychiatrisch worden behandeld. Geen enkel kind ontvangt hiervoor zorg. Bureau Halt verwijst kinderen niet door naar de jeugdpsychiatrie of andere hulpverleningsinstellingen.’

Creatieve aanpak
De Ruiter gelooft überhaupt niet zo in de effectiviteit van de hulpverlening. ‘Het mag allemaal wel wat creatiever. Net als bij de aanpak van relationeel geweld zou de politie veel sneller naar de hulpverlening mogen doorverwijzen. Vanuit de vakgroep Forensische Psychologie gaan we in 2009 samen met een jeugdzorginstelling aan de slag om de hulpverlening voor deze kinderen in een regio opnieuw op te zetten.’

Geen simpele oplossingen
De Amsterdamse wethouder Lodewijk Asscher wil bij ouders die niet willen meewerken aan opvoedcursussen een deel van de kinderbijslag voor dergelijke programma’s reserveren. De Ruiter vindt dit soort oplossingen te simpel. ‘Die mensen hebben geen cent te makken. Dit soort dingen vanaf het pluche roepen is heel erg makkelijk. Het stikt bijvoorbeeld van de trauma’s bij moeders die door hun partner zijn mishandeld. Ook de kinderen zijn vaak getraumatiseerd.’

‘Je zult veel meer moeten doen. Je moet naar ieder kind apart kijken en daar maatregelen voor nemen, Dat is het enige wat werkt. Een moeder die depressief is, help je niet met een korting op de kinderbijslag of een opvoedcursus. Politici moeten ook eens verder kijken dan hun neus lang is. Er zijn geen simpele oplossingen voor dit soort complexe problematieken.’