In de praktijk van de professionals in het sociaal werk wordt nogal eens de vraag gehoord: Welke werkzame elementen kunnen we gebruiken om een probleem aan te pakken? ‘Een begrijpelijke vraag’, zegt Martijn Bool, adviseur bij Movisie, professionals willen kennis hebben die ze kunnen hanteren. ‘Maar je kunt beter inzetten op werkzame mechanismen, op de processen die ertoe bijdragen dat een effect optreedt. Deze processen bieden in de praktijk houvast om te doen wat werkt.’
Wat verandert
In een kersverse publicatie: “Wat verandert – de waarde van werkzame mechanismen voor de praktijk van sociaal werk” zetten Martijn Bool en collega’s Hanneke Felten en Peter Rensen uiteen waarom het voor professionals nuttiger is om mechanismen te gebruiken boven werkzame elementen. Bool geeft een voorbeeld aan de hand van de aanpak van discriminatie: ‘Om discriminatie tegen te gaan in de organisatie kun je een norm stellen: “Wij discrimineren niet”. ‘Maar zo’n eenvoudig element gaat niet werken’, zegt Martijn Bool. ‘Er is meer voor nodig om een proces op gang te brengen. Het werkt alleen als die norm gecommuniceerd wordt door iemand die wordt gerekend tot de eigen groep, door mensen die invloed hebben en dat er connectie tot stand komt in de organisatie. Dan pas omarmen mensen de norm dat discriminatie niet passend is. Deze elementen bij elkaar breng je als werkzaam mechanisme op gang.
Wat werkt bij- dossier
De werkzame mechanismen moeten per onderwerp of thema vastgesteld worden. Zowel Movisie, maar ook hogescholen en andere kennisinstituten werken daaraan en dat moet worden uitgebreid. ‘Als kennisinstituut gaan we op zoek naar werkzame mechanismen, deze bundelen we in onze Wat werkt bij-dossiers’, zegt Martijn Bool van Movisie. ‘Zodat de professionals de mechanismen, dus het proces om een thema aan te pakken, op een juiste manier kunnen gebruiken in hun werk.’
Werkzame interventies
De professionals in het sociaal domein zijn over het algemeen “doeners”, mensen die graag hun handen uit de mouwen steken. Hoe kun je werkzame mechanismen meegeven aan de professionals op de werkvloer? ‘Wij hebben als kennisinstituut de taak om bij interventies en thema’s specifiek te kijken naar het proces dat ervoor zorgt dat de aanpak werkt’, aldus Bool. ‘Als je de kern van het proces te pakken hebt, dan kunnen professionals dezelfde interventies ook in andere situaties gebruiken. De werkzame mechanismen moeten uiteraard wel gestoeld zijn op onderzoek en ervaringen in de praktijk.’
Proces toepassen
Belangrijk is, volgens Bool, dat professionals interventies op een goede manier gebruiken. ‘Dus dat professionals processen kunnen toepassen in hun eigen praktijk. Dan moet je het verschil kunnen maken met de toepassing van werkzame elementen die effect sorteren. De manier waarop elementen als onderdeel van het proces tot een effect leiden: dat is het mechanisme dat de motor doet draaien. Dat is wat effect heeft op de aanpak van eenzaamheid of huiselijk geweld of schulden. En op alle andere onderwerpen die je als professional aanpakt.’
Meer weten: “Wat verandert – de waarde van werkzame mechanismen voor de praktijk van sociaal werk” >>
