‘Kunst en positieve gezondheid’ is de titel van het onderzoekrapport dat Saskia van Grinsven, senior adviseur en projectleider bij Movisie, in samenwerking met Windesheim en LKCA (Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst ) heeft opgeleverd. Het rapport biedt een overzicht van de praktijk en beleid van culturele interventies in Nederland, van internationale effectstudies en van ontwikkelingen met betrekking tot culturele interventies in de langdurige zorg en ondersteuning in de toekomst. Uit de studie blijkt dat dat er veel gebeurt in de praktijk, maar dat stimulerend beleid en onderzoek  achterlopen.

Effectieve interventie

Veel culturele interventies worden gefinancierd door fondsen en zijn daarmee kwetsbaar. Er is vaak geen structureel beleid in de zorg voor culturele interventies. Zorginstellingen, gemeenten, zorgkantoren en zorgverzekeraars zijn soms onwetend over de maatschappelijke waarde van culturele interventies. ‘Of moeten nog overtuigd worden’, zegt Saskia van Grinsven. ‘We hebben meer inzicht nodig in welke stakeholder nu welke vorm van bewijs wil zien. Een zorgverzekeraar wil misschien bewezen effecten zien, een bestuurder van een zorginstelling is wellicht overtuigd na het zien van een dansvoorstelling.’

Positieve gezondheid

Voor het onderzoek zijn focusgroepen geïnterviewd over de ervaren effecten van culturele interventies op hun gezondheid en welbevinden, vertelt van Grinsven. ‘Mensen worden geactiveerd, gaan weer meedoen, ervaren meer eigen kracht en ontplooien talenten. Daarnaast worden ook zorgverleners en mantelzorgers ontlast met deze interventies. De bijdrage van kunst in de zorg en in de ondersteuning past in de zes dimensies van positieve gezondheid van Machteld Huber, zoals de kwaliteit van leven, meedoen in de samenlevingen zingeving in het leven.’

Het concept positieve gezondheid vindt veel weerklank in zorg en welzijn. Je kunt ziek zijn of een beperking hebben, maar hoe houd je de draad van het leven zo goed mogelijk vast? Koren op de molen voor professionals in het sociaal domein. Lees meer >>

Theaterproject

Er worden veel kunstprojecten georganiseerd, blijkt uit het onderzoek. De meeste voor ouderen, maar er zijn ook culturele interventies voor jongeren. Van Grinsven geeft een voorbeeld van een theaterproject van Stichting in Beeld en het Stut theater, waarin jongeren uit een begeleid wonen-project hun persoonlijke verhaal vorm geven. ‘De jongeren vertellen dat het meedoen aan de voorstelling hen veel zelfvertrouwen en eigenwaarde heeft gegeven. Na de voorstelling zijn de jongeren trouwens met ieder een mentor verder gegaan om hun leven in te richten.’

Structureel

De initiatiefnemers van deze projecten zijn vaak culturele instellingen en kunstenaars. ‘Zij zien kansen om kunst in de samenleving te brengen’, zegt Van Grinsven. ‘Maar deze culturele interventies zijn niet structureel, ze zijn geen onderdeel van het beleid van de instelling of de gemeente. Als de financiering is beëindigd, komt er een einde aan mooie projecten die betekenisvol waren voor cliënten en deelnemers, en dan verdwijnt ook de opgedane kennis.’

Kunstproject

Juist in het beleid en in de structurele financiering van de kunstprojecten zitten volgens Van Grinsven de mogelijkheden om culturele activiteiten meer onderdeel te maken van zorg en ondersteuning. ‘De tijd is er rijp voor, want in de zorg wordt meer aangesloten bij de behoefte van de mensen. Als een oudere zegt: “Ik wil liever dansen dan naar de fysiotherapeut”, dan moet dit ook mogelijk zijn.’