Televisieprogramma’s  en documentaires over eenzaamheid, een Week tegen de Eenzaamheid, bijeenkomsten en steden die strijden tegen eenzaamheid. De urgentie is helder. De gevolgen van eenzaamheid ernstig. Eenzaamheid kan leiden tot depressie en een verhoogd risico op hartziekten en de ziekte van Alzheimer. Daarnaast kan het een oorzaak zijn van ongezond gedrag: weinig bewegen, minder gezond eten en meer gebruik van verslavende middelen. Met als gevolg een groter risico op overgewicht, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten.

Er gaat veel mis rond eenzaamheidsbestrijding

Petra van der Horst, expert en initiatiefnemer van Kwetsbaar in de wijk, is dan ook blij met de sterk groeiende aandacht voor het thema. Maar, alle goede bedoelingen ten spijt, ze ziet toch nog veel mis gaan rondom eenzaamheidsbestrijding. ‘Op allerlei lagen. In beleid, uitvoering. Er wordt zoveel in activiteiten gegoten, maar daar lossen we geen eenzaamheid op’, stelt Van der Horst. Al jaren  adviseert en ondersteunt ze met trainingen en workshops gemeenten en maatschappelijke organisaties bij het maken van beleid rondom kwetsbare mensen in de wijk. Mensen die kampen met eenzaamheid, psychische klachten, schulden. Mensen die om allerlei reden ‘niet in het plaatje passen’. En deze groep groeit. Wijken, buurten, gemeenten krijgen – door de vergrijzing, doordat mensen langer thuis blijven wonen en de extramuralisering van de ggz – steeds vaker met hen te maken. ‘Deze kwetsbaarheid zorgt vervolgens vaak voor uitsluiting.’

Zelfperspectief

‘Willen we eenzaamheid veel beter begrijpen, dan moeten we ons verplaatsen in het zelfperspectief van deze mensen. Wat betekent een eigen woning eigenlijk voor hen? Wat betekent contact? Soms zijn ze door hun leefstijl of psychische problemen al hun hele leven ánders. Ze hebben vaak een barrière opgetrokken, gedragen zich vreemd en of laten zich nauwelijks zien. We moeten proberen te begrijpen hoe groot die drempel is geworden om contact te leggen.’

Ongemakkelijk

Aan de andere kant zijn buurtbewoners ook vaak huiverig om contact te maken met een buurman of buurvrouw die ánders is.  ‘Het is soms begrijpelijk dat buurtbewoners zich ongemakkelijk voelen wanneer iemand met vreemd of opvallend gedrag in de wijk komt wonen. Ze zijn kopschuw, vrezen misschien agressie en weten ook niet wat ze moeten doen. In onze huidige samenleving wordt dan meteen naar de gemeente, naar hulpverleners en professionele zorg gekeken. Zij moeten het dan maar oplossen.’ Door die uitsluiting en het ongemak over en weer wordt de buurt een belangrijke bron van eenzaamheid, stelt Van der Horst. ‘Terwijl de buurt juist de plek moet zijn waar hij of zij zich veilig en thuis voelt.’

Bruggen slaan

Aan professionals de taak om daar verandering in te brengen. Niet alleen maar door de kwetsbare bewoners te ondersteunen.‘ Nee, professionals moeten juist de buurtbewoners helpen om verbindingen te leggen. Zijn zij voorbereid op nieuwe bewoners, weten ze wat ze voor elkaar kunnen betekenen? Weten ze wat contact voor de ander betekent? Hoe groot die drempel kan zijn?  Professionals moeten helpen om die bruggen in de wijk te slaan.’ Met (kwetsbare) buurtbewoners, scholen, ondernemers. ‘Ook kwetsbare bewoners moeten zich realiseren wat een buurt voor hen kan betekenen, wat ze kunnen verwachten en wat niet.’

Buurt is cruciaal

Eenzaamheid is complex en kan niet zeker alleen door professionals worden opgelost, weet Van der Horst. ‘De buurt zijn we met elkaar, we zijn vàn elkaar en kunnen elkaar helpen. Uit een morele verantwoordelijkheid. En dat betekent niet dat je met kerst ineens bij elkaar aan tafel moet gaan zitten. Het gaat niet om grote doelen, maar het gaat om kleine stapjes, een praatje maken. In de bestrijding van eenzaamheid is de buurt is echt cruciaal. Dan pas wordt het een veilige plek voor iedereen.’