Renske van der Zwet, onderzoeker bij Movisie, en haar collega Jan Willem van de Maat zijn de samenstellers van “Wat werkt tegen eenzaamheid”. Ze hebben de feiten die bekend zijn over eenzaamheid gebundeld in één overzichtelijk dossier.  Van der Zwet: ‘We hebben gekeken naar systematische reviews. Daarin worden de resultaten van verschillende onderzoeken geanalyseerd. Dit type onderzoek levert het meest stevige bewijs op.’

Gevolgen voor gezondheid

Van der Zwet benadrukt dat eenzaamheid een probleem is in Nederland. ‘Bijna tien procent van de Nederlandse bevolking is ernstig eenzaam.’ En dat heeft grote gevolgen voor de gezondheid. ‘Er is aangetoond dat eenzaamheid kan leiden tot onder andere hart- en vaatziekten, depressies en dementie.’

Bijna 550.000 Nederlanders van vijftien jaar of ouder geven aan zich eenzaam te voelen. Dat blijkt uit onderzoek van het CBS. In deze groep zitten meer mannen dan vrouwen. Verder blijkt de eenzaamheid vooral hoog onder ouderen. Lees meer >>

Netwerk

Volgens Van der Zwet is eenzaamheid iets wat bij het leven hoort, hoe akelig dat ook is. ‘Het komt echt niet alleen voor bij ouderen. Bijna iedereen kent wel een fase dat hij eenzaam is. Als je als jongere bijvoorbeeld op kamers gaat, kan dat een gevoel van eenzaamheid met zich meenemen. De meeste jongeren kunnen dat zelf oplossen door een nieuw netwerk op te bouwen en nieuwe vrienden te maken. Maar soms lukt dat niet. Dan is het zaak om uit te zoeken wat de aard van de eenzaamheid is, welke oorzaak daarachter zit en of er eventueel professionele hulp nodig is om het probleem op te lossen.’

Subjectief gevoel

Maar hoe weet je of iemand eenzaam is? Dat is lastig. Van der Zwet: ‘Eenzaam is een subjectief gevoel. De definitie van eenzaamheid die wij gehanteerd hebben is: “Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan bepaalde sociale relaties of kwaliteit van sociale relaties”.’

Tips

Uit het dossier “Wat werkt tegen eenzaamheid”, komen een aantal tips voort om eenzaamheid te bestrijden.

1. Lever maatwerk

Een standaardoplossing tegen eenzaamheid bestaat niet. Pas dus altijd op met het doen van veronderstellingen. ‘Start altijd met het analyseren van de eenzaamheidsproblematiek. Stel jezelf daarbij vragen als “Om wat voor type eenzaamheid gaat het?” en “In welke mate is de cliënt eenzaam?” Kijk daarnaast ook naar de behoeften en mogelijkheden van je cliënt. Op basis daarvan kun je bepalen wat voor deze persoon een passende oplossingsrichting is.

2. Verminder negatieve interpretaties

Volgens Van der Zwet kun je eenzaamheid zien als een neerwaartse spiraal. ‘Iemand die zich eenzaam voelt, trekt zich terug en zal bepaalde sociale situaties met een negatieve blik interpreteren. Dat maakt vervolgens dat deze persoon zich nog verder terugtrekt.’ Het is dus van belang om interventies in te zetten die zorgen dat deze spiraal wordt doorbroken en die proberen de negatieve interpretaties om te buigen. ‘Dit soort elementen zitten bijvoorbeeld in sommige vriendschapscursussen.’

3. Verbeteren van sociaal netwerk

Bij eenzame ouderen kan het onderhouden en verbeteren van het sociale netwerk helpen om eenzaamheid terug te dringen. ‘Dit kun je bijvoorbeeld doen in een groepsaanpak met daarin een educatief element. Daarnaast kunnen ook activiteiten die meer gericht zijn op het vergroten van de  eigenwaarde en persoonlijke controle de lange termijn effectiviteit bevorderen.

4. Voor en door eenzamen

Van der Zwet adviseert ook om mensen die zich eenzaam voelen te betrekken bij de ontwikkeling en uitvoering van activiteiten die eenzaamheid moeten verminderen. ‘Een voor en door aanpak werkt altijd beter. Betrek de doelgroep dus zeker bij het ontwikkelen en uitvoeren van de aanpak.’

5. Lokale samenwerking

Tot slot is het van belang dat lokale partijen elkaar goed weten te vinden om zo de handen ineen te kunnen slaan bij de bestrijding van eenzaamheid. ‘Stel dat iemand met fysieke klachten die een gevolg van eenzaamheid kunnen zijn bij een huisarts komt, kan deze wellicht doorverwijzen naar sociaal werk.’

Onderzoek naar maatjesproject voor eenzame ouderen
Binnen het onderzoeksprogramma ‘Inzicht in sociale interventies’ van Movisie verschijnt deze week ook het boek ‘Complexe verwachtingen’, met resultaten van een onderzoek naar een maatjesproject voor eenzame ouderen. Het onderzoek is uitgevoerd door de Universiteit voor Humanistiek.