Wie als kind geen liefde ontvangt, niet getroost wordt bij verdriet en thuis tevergeefs met problemen aanklopt, kan daar z’n hele leven last van houden. Mensen met depressieve klachten en sociale angst herinneren zich namelijk opvallend vaak emotionele verwaarlozing. Dat stellen Leidse en Amsterdamse wetenschappers naar aanleiding van de Nederlandse Studie naar Depressie en Angst (NESDA). Bijna drieduizend mensen werd gevraagd naar de invloed van ingrijpende negatieve gebeurtenissen tijdens de jeugd of later in het leven. Bijzonder aan het onderzoek: er is gekeken naar de samenhang van meerdere affectieve stoornissen (depressie- en angstvormen) in relatie tot verschillende negatieve gebeurtenissen. Voorbeelden daarvan zijn fysieke mishandeling, seksueel misbruik en emotionele verwaarlozing. Eerdere studies koppelden meestal één bepaalde aandoening aan één bepaalde negatieve ervaring.

De meest opmerkelijke uitkomst is het specifieke verband tussen emotionele verwaarlozing en depressie en sociale angst. ‘Dat is niet eerder vastgesteld. Waarschijnlijk omdat er nog maar weinig onderzoek is gedaan naar emotionele verwaarlozing’, vertelt psycholoog en onderzoeker Philip Spinhoven. ‘Zulk onderzoek is lastig, want het gaat over verborgen leed, over dingen die níet gebeuren.’

Enorme impact emotionele verwaarlozing

Spinhoven benadrukt dat emotionele verwaarlozing meestal niet op zichzelf staat. ‘Kinderen die daarmee te maken hebben, zijn ook vaak slachtoffer van fysiek of seksueel misbruik. Maar alleen al emotionele verwaarlozing blijkt al een enorme impact te hebben. Die zorgt er waarschijnlijk voor dat mensen emotioneel niet weerbaar worden. Doordat ze hun eigen emoties slecht herkennen en niet met anderen kunnen delen, hebben ze vaak meer problemen bij het reguleren en verwerken van die emoties. Dat zou het verband tussen emotionele verwaarlozing en depressies of sociale angst kunnen verklaren.’
Hoog tijd dat er meer aandacht komt voor emotionele verwaarlozing, vinden Spinhoven en klinisch psycholoog Carlijn de Roos. Zij is verbonden aan het Psychotraumacentrum GGZ Kinderen en Jeugd Rivierduinen, waarmee de Universiteit Leiden samenwerkt. De Roos: ‘Heel belangrijk is het tijdig herkennen van emotionele verwaarlozing. Vaak is zo’n kind erg rustig, teruggetrokken en lusteloos. Het toont weinig interesse in spelen of in andere mensen. Probleem is dat dat niet snel opvalt. Op school en thuis gaat de aandacht eerder uit naar drukke en agressieve kinderen. En je ziet geen blauwe plekken of afwijkend seksueel gedrag.’

Ondervoed

Hulpverleners zijn niet gewend om kinderen te bevragen over wat ze níet krijgen, weet De Roos. ‘Daarom is het goed om te weten dat emotionele en fysieke verwaarlozing vaak samengaan. Let op kinderen die ondervoed, slecht verzorgd of juist veel te dik zijn. Ook oververmoeidheid of veel en lang ziek zijn kan een signaal zijn.’ Hier ligt een taak voor leerkrachten, de huisarts, kinderdagverblijven, de schoolarts, enzovoorts. ‘En ggz-behandelaars van volwassen cliënten. Zij vragen zelden of iemand kinderen heeft en of de psychiatrische stoornis invloed heeft op het ouderschap. Zulke vragen moeten standaard zijn.’
Kaart een vermoeden van emotionele verwaarlozing altijd bij de ouders aan, adviseert De Roos. ‘Vraag hoe het gaat met de opvoeding en of er hulp nodig is. Voor lichte klachten zijn er allerlei preventieve opvoedcursussen. Heeft het kind forse problemen, zoals een depressie, dan komt de ggz in beeld. Bij grote zorgen over de veiligheid van het kind kun je een melding bij het AMK doen.’

Zelfbeeld

Cruciaal is ondersteuning aan de ouders. ‘Velen kampen zelf met een jeugdtrauma en hebben daardoor emotionele en/of gedragsproblemen en een negatief zelfbeeld’, zegt De Roos. ‘Gelukkig zijn er effectieve behandelingen om ouders te helpen bij de verwerking van hun trauma. Soms moet de zorg voor het gezin dan tijdelijk worden overgenomen door familie of professionele gezinszorg.’
Het is ontzettend belangrijk om emotionele verwaarlozing van kinderen aan te pakken, zeggen zowel Spinhoven als De Roos. ‘Deze kinderen kunnen later zelf ouder worden. Zonder goed voorbeeld is het risico groot dat zij hún kinderen te weinig liefde geven. Die cirkel moet worden doorbroken.’

Bron: Foto: stock.xchng